Thứ năm, ngày 25 tháng 04 năm 2024

THẢO DƯỢC CHỮA BỆNH

TÌM KIẾM

TIN MỚI Y HỌC

80% BỆNH NHÂN UNG THƯ VN ĐẾN BỆNH VIỆN Ở GIAI ĐOẠN CUỐI
Mỗi năm VN có 200 ngàn bệnh nhân ung thư mới, 70 ngàn người bệnh ung thư tử vong. Trong đó, đến 80% bệnh nhân ung thư ở VN đến bệnh viện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn.

Việt Nam có 160.000 ca ung thư/năm: Vì sao ăn bẩn, độc
Mỗi năm Việt Nam có từ 130 nghìn đến 160 nghìn trường hợp mắc mới, trong đó có khoảng 85 nghìn đến 115 nghìn người tử vong do căn bệnh này.

Công bố danh sách “làng ung thư”
Theo dự án Điều tra, tìm kiếm nguồn nước hợp vệ sinh phục vụ cấp nước sinh hoạt cho một số làng ung thư của VN, các nguồn nước ăn uống, sinh hoạt tại 37 làng ung thư đều ô nhiễm nặng.

Triclosan trong kem đánh răng Colgate: vạch trần hàm lượng nguy hiểm sức khỏe
Từ sau khi Triclosan được nhiều nghiên cứu khoa học công bố là làm tăng nguy cơ ung thư, nhiều hãng sản xuất hóa mỹ phẩm đã loại bỏ nó trong thành phần sản phẩm. Chất này bị cấm ở nhiều nước Âu Mỹ. Tại Việt Nam, Triclosan cũng không còn được sử dụng trong các sản phẩm kem đánh răng, trừ Colgate. Đáp lại mối lo ngại của người tiêu dùng, Bộ Y tế cho biết Triclosan được phép sử dụng nếu hàm lượng không vượt ngưỡng 0,3%.

Cung cấp thuốc kém chất lượng, công ty dược của Mỹ bị rút giấy phép
Ngoài việc bị rút giấy phép hoạt động, Công ty Ronbinson Pharma, Inc (Mỹ) phải nộp phạt 80 triệu đồng vì sản xuất thuốc kém chất lượng, trong đó có nhiều lô glucosamine

HOANG MANG VỚI VỎ THUỐC-GELATINE
Gelatin có trong mô liên kết, xương, da của động vật và là sản phẩm được sản xuất từ da heo, da bò. Từ da heo, bò, collagen được thủy phân hóa một phần để biến thành gelatin. Như vậy để bào chế thuốc là viên nang phải có vỏ nang được chế tạo từ nguyên liệu là gelatin. Và gelatin dùng trong ngành dược sản xuất thuốc phải là gelatin dược dụng.

Kem đánh răng nào ở VN có chất gây ung thư triclosan?
Khảo sát của Kiến Thức về các sản phẩm kem đánh răng hiện nay: đều ghi rõ thành phần, không ghi hàm lượng. Câu hỏi đặt ra: chất triclosan gây ung thư chiếm tỉ lệ bao nhiêu?

HỖ TRỢ TRỰC TUYẾN

ĐƯỜNG DÂY NÓNG

0913 840 746

GĐ : NGUYỄN CÔNG KHUÔNG

[email protected]

TƯ VẤN TRAO ĐỔI

Phuongtd Thao

TƯ VẤN - HỖ TRỢ

Click Here

THỐNG KÊ TRUY CẬP

Đang online: 2

Truy cập hôm nay: 44

Truy cập hôm qua: 46

Truy cập trung bình: 4535

Tổng số truy cập: 4535

Your IP : 3.137.218.230

Y học Tuệ Tĩnh

TUỆ TĨNH, QUYỂN 8 - CÁC BỆNH PHỤ NỮ

Ngày : 11-01-2016 Lượt xem : 1379

QUYỂN VIII. CÁC BỆNH PHỤ NỮ

Đàn bà tượng trưng cho âm, tương ứng với mặt trăng, mỗi tháng có 1 lần tròn khuyết, thì kinh nguyệt của đàn bà cũng hợp như thế. Gái 14 tuổi thì hành kinh, trai 16 tuổi thì tinh khí sinh, đó là hợp với lẽ âm dương. Bởi vậy yêu cầu tinh khí của đàn ông phải tinh, kinh nghuyệt của đàn bà phải đều, như thế thì bệnh tật không lỗ hở mà lọt vào. Nếu sinh hoạt bất bình thường, ăn uống mất vệ sinh thì bệnh tật đều do đó mà phát sinh.

Đại khái cách chữa nội thương ngoại cảm của đàn bà cũng giống như đàn ông, chỉ có khác nhau là ở các chứng thai tiền sản hậu bảy chứng trưng (báng máu), tám chứng hà (báng hơi), băng huyết, rong huyết, và khí hư bạch đới mà thôi.

Khi hành kinh cũng phải giữ gìn cẩn thận như lúc đẻ, nếu không sẽ dễ sinh bệnh nặng. Nói về hành kinh, kinh là kinh lạc, hành là vận hành, hễ đến kỳ hành kinh mà chậm thấy, đó là huyết hàn, chưa đến kỳ mà đã thấy đó là huyết nhiệt, đang hành kinh mà đau bụng là huyết trệ, sau khi hành kinh mà đau bụng là khí hư, màu kinh bầm tím là phòng, đen là nhiệt, nhợt là đờm, màu khói bụi là huyết không đủ.

Chữa bệnh nên xét rõ hư thực hàn nhiệt mà kê đơn, chớ nên lầm chứng này thành chứng khác.

1. Truyền trị kinh nguyệt không đều, xông lên đầu mắt xây xẩm nôn mửa hoặc xông lên ngực sinh đầy tức, đau nhói hoặc trong bụng kết hòn cục và mọi chứng về khí.

Củ cỏ cú (giã tróc vỏ) 3 đ/c, trần bì 1 đồng, tía tô 1 đồng, ô dước 1 đồng, can khương 3 nhát, sắc cho uống nóng.

2. Kinh trị kinh nguyệt không đều đau bụng không chịu được.

Hồng hoa, tô mộc, đào nhân (bỏ vỏ và đầu nhọn) ngưu tất (bỏ cuống, kiêng đồ sắt) Mần tưới, nghệ vàng sao, Các vị đều nhau dùng nửa nước nửa rượu sắc sôi vài dạo cho uống.

Tử uyển, hồng hoa, bồng nga truật, quế chi (bỏ vỏ thô) hương phụ (giã tróc vỏ sao với giấm) các vị đều nhau, tán nhỏ liều dùng 2 đ/c uốn với rượu bất cứ lúc nào.

3. Truyền trị đàn bà kinh nguyệt không đều, hoặc chưa hành kinh, hoặc đang hành kinh mà đau trằn bụng dưới, khó mà thành thai.

Hồng hoa, tô mộc, nghệ vàng, nhục quế, bồng nga truật (sao giấm), các vị đều nhau, sắc cho uống lúc đói.

Rể bưởi bung 2 nắm, nước 2 bát sắc còn 1 nửa cho uống trước khi hành kinh 1 vài ngày, rất hay.

Lá mần tưới, ngâm rượu cho uống thường xuyên rất hay.

Vỏ cây sau sau, cạo bỏ vỏ thô, lấy lớp trong 2 lạng, ngâm với 1 bát rượu ngon, trước ngày hành kinh cho uống 2,3 chén tống, uống lúc đói, đến khi sạch kinh sẽ yên.

Đậu xanh, nấu cháo với gan heo ăn rất tốt.

Bồ hoàng sao đen, lá lốt tẩm nước muối sao khô. 2 vị đều nhau tán nhỏ luyện hồ làm viên bằng hạt ngô đồng, liều dùng 30 viên uống với rượu vào lúc đói. Hoặc uống với nước cơm cũng được.

4. Kinh trị đàn bà rong huyết, lâu ngày không hết.

Bạch thược 1 đồng 5 phân, hương phụ sao 1 đồng, lá ngải cứu vò nát 1 đồng, sắc cho uống là cầm ngay.

5. Kinh trị đàn bà do khí huyết chạy chỗ này chỗ khác sinh đau và đau ngang lưng.

Bồng nga truật, càn tất 1 lạng, cùng tán nhỏ, liều dùng 2 đ/c uống với rượu rất hay.

6. Kinh trị đàn bà bị bệnh xích bạch đái hạ kinh nguyệt không và đau bụng.

Hương phụ mễ 1 cân, chia làm 4 phần, 1 phần tẩm rượu, 1 phần tẩm giấm, 1 phần tẩm nước tiểu trẻ em, 1 phần tẩm nước muối. Mùa xuân tẩm 3 ngày, hạ 1 ngày, thu 5 ngày, đông 7 ngày, tẩm rồi lấy ra rửa nước lạnh cho sạch, phơi khô sao qua tán nhỏ, dùng giấm nấu hồ làm viên bằng hạt ngô đồng, mỗi lần uống 60,70 viên với rượu, công hiệu rất mạnh, người gầy hay nhiệt thì thêm hạt dành dành sao 2 lạng, mộc thông 1 lạng.

7. Kinh trị đàn bà đau bụng dưới, đau bụng hành kinh, mới có kinh dã thấy bụng đau xoắn, ran xa sau xương sống như mũi dao đâm không thể chịu nổi, không thuốc nào chữa được.

Rau má tháng 5 mùa hạ hái lấy phơi khô tán bột, mỗi lần dùng 2 đồng, giấm ngon 2 phần trộn đều, uống lúc sáng sớm đói bụng, mỗi sáng uống 1 lần đến khi khỏi thì thôi.

Nếu trước bụng lạnh rồi mới đau thì lấy rau mà lạng rưỡi, thêm đào nhân 100 hạt, bóc vỏ bỏ đầu nhọn, sao, tán nhỏ, luyện mật làm viên bằng hạt đậu xanh, mỗi sáng sớm lúc bụng đói uống với nước cơm hoặc rượu, mỗi lần 30 viên, ngày uống 2 lần, đến khi lành thì thôi, kiêng ăn mè và bột mỳ.

8. Kinh trị dùng bài “Tế âm thanh nang hoàn” chữa các bệnh đàn bà nhưng phải tuỳ chứng mà dùng thang khác nhau:

Hương phụ (giã tróc vỏ) sao qua 3 phần ô dước 1 phần, 2 vị tán nhỏ, nước 1 phần, rượu ½ phần, khuấy hồ luyện làm viên bằng hạt ngô đồng, liều dùng 7,8 viên.

Tuỳ chứng dùng thang như sau:

Bệnh về huyết, thang với rượu.

Bệnh về khí thang với nước sắc tiểu hồi.

Bệnh ngoại cảm, thang với nước sắc hành và Gừng.

Bệnh về hảo, thang với nước sôi 100 dạo.

Bệnh về đờm, thang với nước Gừng nhạt

Đờm suyễn, thang với nước sắc Hạt cải củ.

Ho, thang với nước sắc Tang bạch bì.

Đầy trướng, thang với nước sắc trần bì.

9. Kinh trị đàn bà kinh nguyệt không đều, do khí hư huyết hư sinh đau bụng, huyết ra không đúng kỳ.

Bồ hoàng sao qua, lá lốt sao muối, 2 vị bằng nhau, đều tán nhỏ, luyện mật làm viên bằng hạt ngô đồng, liều dùng 20,30 viên uống với rượu là khỏi.

Bồng nga truật, củ giềng ấm, 2 vị bằng nhau, sao tán nhỏ, mỗi đồng uống 2 đồng với rượu, không cứ lúc nào.

10. Kinh trị đàn bà mỗi lần có kinh là đau bụng nóng rét dữ dội, mặt đỏ.

Quả dành dành, bỏ vỏ lấy hột 1 vốc, gừng sống giã lấy nước sao đen, nước 1 bát sắc lấy nửa phần, uống 1 phần là khỏi.

Thanh mộc hương, rượu với nước đều 1 nửa cùng sắc uống là khỏi.

11. Kinh trị đàn bà do khí hư huyết trệ đang hành kinh đau nhói.

Hột vải đốt tồn tính nửa lạng, Hương phụ mễ sao 1 lạng, đều tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với nước muối, hoặc với nước cơm là khỏi.

Hột vải tán nhỏ, uống 1 đồng với muối giấm đun nóng.

Lá hẹ và gốc 1 nắm, giã vắt lấy nước 1 chén, hoà với 1 chén rượu mà uống, rất hay.

12. kinh trị đàn bà da vàng vì huyết xấu.

Quả cà già dao tre bổ ra, phơi râm cho khô, tán nhỏ mỗi lần uống 2 đ/c với rượu nóng là khỏi.

II – KINH BẾ

Kinh bế là đến kỳ hành kinh mà không thấy kinh, hoặc ra 1 ít rồi thôi, đến nỗi bụng đau kết lại hoặc sinh hòn cục, đó là hành kinh thất thường mà sinh ra. Tuy sách nội kinh có chia làm 8 nguyên nhân nhưng đại khái đều do 2 yếu tố chính “hư” và “đờm”.

Người gầy mà kinh thường bế là do huyết hư, kim mạch không đầy đủ nên không thấy kinh.

Người béo thường do nhiều đờm cho nên kinh lạc tác lập không thông.

Về cách chữa trường hợp hư phải bổ, vì nước đầy thì tự nhiên sẽ chảy, trường hợp bế tắc phải khai thông kinh mạch thông thì tự nhiên thấy kinh, nhất thiết đừng lầm cho chứng thực là hư mà bổ, chứng hư là thực để công, gây tổn hại mạng người. Đó là trách nhiệm ở người thầy thuốc.

1. Kinh trị đàn bà khí huyết không đều hoả xông bốc lên lồng ngực biến ra khô ráo.

Xơ mướp 1 quả đốt tồn tính, tán nhỏ, liều dùng 2 đ/c uống với rượu vào lúc đói là khỏi.

2. Kinh trị đàn bà kinh bế đến kỳ mà không thấy kinh, thậm chí cả năm không thấy, rốn bụng đau tức, eo lưng bắp đùi nặng trĩu, nóng sốt từng cơn.

Hạt cải trắng 2 lạng tán nhỏ, liều dùng 2 đ/c uống với rượu vào lúc đói rất hay.

3. Kinh trị đàn bà kinh nguyệt không đều, kinh bế lâu ngày không thông.

Phân tằm sao vàng tán nhỏ, liều dùng 1,2 đ/c uống với rượu.

Chè xanh nấu lấy 1 bình, hoà đường cát vào đem phơi sương 1 đêm rồi uống. Chú ý có thai 3 tháng không được uống.

Đậu ván trắng sao vàng tán nhỏ, liều dùng 3 đ/c uống với nước cơm, ngày uống 3 lần, nếu đậu ván có hoa thì dùng càng tốt.

Rễ ý dĩ 1 lạng, sắc nước uống chỉ 3 lần là khỏi.

Hậu phác 3 lạng, nướng rồi thái nhỏ, nước 3 thăng, sắc còn 1 thăng, chia làm 2 lần uống vào lúc đói, chỉ uống 3,4 lần, rất công hiệu hoặc thêm Đào nhân, Hồng hoa đều 1 lạng càng tốt.

Xơ mướp khô 1 quả, đốt tồn tính tán nhỏ, dùng tiết chim bồ câu trắng hoà lẫn làm bánh, phơi khô tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu vào lúc đói. Hoặc trước uống thang Tứ vật rồi sau uống phương này càng hay.

4. Kinh trị gái chưa lấy chồng mà kinh bế.

Phân chuột đực (thứ 2 đầu nhọn) 1 lạng, sao cháy tán nhỏ mỗi lần uống 2 đ/c với rượu nóng vào lúc đói rất hay.

Dây dưa đá 5 đồng, quả giun 5 đồng, cam thảo 6 đồng, đều tán nhỏ mỗi lần uống 2 đồng với rượu là thông.

5. Kinh trị đàn bà cơ thể khoẻ mạnh mà kinh bế, bụng sinh hòn cục (trưng hà)

Cỏ roi ngựa giã nát nấu thành cao, mỗi lần dùng 1 muỗng, hoà với rượu mà uống vào lúc đói rất công hiệu.

6. Kinh trị đàn bà huyết tích thành khói, tinh thần hoảng hốt, hông ngực sườn eo lưng đau ran đến bộ phận sinh dục, tiểu tiện rất khó, ít ăn, muốn mửa, hình tựa như có thai.

Chuột cống đực 1 con, lấy vải mới bọc kín, ngoài lại bọc 1 lớp đất sét, đào đất 1lỗ để chuột xuống dưới, lấy củi lá dâu đốt trên trong 1 ngày, lấy ra bỏ đất và vải đi cho 6 đồng quế tâm vào cùng tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với rượu, chỉ 2 lần uống là khỏi.

7. Kinh trị đàn bà kinh bế kết thành khối to đau nhức.

Nga truật sấy khô tán nhỏ, hoà với nước lẫn rượu mà uống rất hay.

Nước đái trẻ con thường uống 3,4 lần mỗi lần uống 1 bát lâu ngày sẽ ỉa ra hết chất độc là khỏi.

Hương phụ mễ giã sạch vỏ bồng nga truật, khương hoàn sao, mẫu lệ nung, đạo đen sao, các vị bằng nhau tán nhỏ, mỗi lần dùng 3 đồng, sắc nước cỏ mực làm thang mà uống vào lúc đói.

Sơn khô đốt ra tro tán nhỏ, mỗi lần dùng 2 đồng với rượu là khỏi.

Sơn khô đốt thành tro 2 lạng, khương hoàn 2 lạng, bồng nga truật 2 lạng, hương phụ mễ 4 lạng, đều tán nhỏ, hoà giấm nấu hồ làm hoàn bằng hột ngô đồng, mỗi lần uống 50 viên với rượu vào lúc đói.

Lưỡi búa sắt nung đỏ, lấy 3 bát rượu, tôi vào 3 lần, dùng rượu đó mà uống sẽ khỏi.

III – BĂNG HUYẾT, RONG HUYẾT

Băng huyết rong huyết là không phải lúc hành kinh mà ra huyết ra dầm dề (băng) ra lổ rỉ mãi không thôi (rong). Đó là do khí huyết thương tổn, mạch xung mạch Nhâm không giữ vững mới thành chứng này. Nhưng trong lâm sàng còn chia ra âm chứng và dương chứng.

Đàn bà 50 tuổi trở lên kinh đã hết vài năm mà bỗng nhiên lại có kinh, bụng đau, mình nóng, khát nước đấy là âm chứng, gọi là “băng”, còn người 20-40 tuổi mà huyết ra xối xả không ngừng là dương chứng gọi là “rong” phép chữa phải xét chứng mới cho thuốc.

1. Truyền phương chữa băng huyết, huyết ra quá nhiều xây xẩm, ngất đi bất tỉnh.

Hương phụ (giã tróc vỏ) xác gương sen, hoa hoè mỗi thứ 1 phần, đều sao qua, tóc rối đốt ra tro, tê giác sao, đều dùng nửa phần, sắc cho uống sẽ khỏi.

Lá ngải cứu đốt tán nhỏ, lần dùng 2 đ/c uống với rượu cầm ngay.

2. Kinh trị băng huyết và ra huyết 5 sắc rong huyết khí hư cũng trị được, thường uống thì nhuận huyết điều khí, là 1 phương thuốc tiên của phụ nữ.

Hương phụ mễ sao đen tán bột, hoà 2 đồng vào nước nóng mà uống, là khỏi ngay. Hôn mê quá thì uống thêm 3 đồng với nước cơm.

Theo phương trên, gia thêm Đại giả thạch phân lạng bằng Hương phụ mễ nung đỏ suốt nhúng vào giấm mà uống.

3. Kinh trị băng huyết rong huyết ra huyết có 5 mầu, khiến cho không có con.

Tổ ong đốt tồn tính tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với rượu rất hay.

4. Kinh trị băng huyết rong huyết không ngớt, không kể nóng lạnh đều chữa được.

Gương sen, hoa kinh giới phân lạng đều nhau, đốt tồn tính tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với nước cơm uống 3 lần là kiến hiệu.

Xác gương sen đốt tồn tính, hương phụ giã bỏ vỏ sao đen, muội nồi phân lạng bằng nhau, tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng, sắc nước củ sắn dây mà uống, là cầm ngay.

5. Kinh trị băng huyết không kể mới hay lâu.

Mộc nhĩ cây hoè đốt tồn tính tán nhỏ, mỗi lầ uống 2 đồng với rượu nóng là khỏi.

6. Kinh trị bị phong nhiệt mà băng huyết

Hoa kinh giới đốt ra tro tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng, với nước tiểu trẻ em là khỏi.

7. Kinh trị băng huyết không cầm được

Hoa đậu ván trắng sấy khô tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng dùng gạo sao vàng, cho vào ít muối sắc lấy nước mà uống vào lúc đói sẽ khỏi.

Xơ mướp, bẹ móc, đều bằng nhau đốt ra tro tán nhỏ, mỗi lần uống 2đ/c với rượu hoặc nước muối vào lúc đói là ngừng.

Mộc nhĩ 2 lạng, sao lên khói, tóc rối đốt ra tro 3 phân, cùng nghiền nhỏ, mỗi lần uống 2 đ/ với rượu ngon vào lúc đói là cầm ngay.

Hòn cân bằng chì nung đỏ tôi vào rượu 9 lần rồi lấy rượu ấy mà uống.

Ô mai nhục 7 quả, đốt tồn tính tán nhỏ, mỗi lần dùng 1,2 đồng với nước cơm vào lúc đói.

Lá mơ sấy khô, bẹ móc đốt ra tro, 2 vị đều bằng nhau tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đ/c với rượu là cầm ngay.

Hột đào đốt tồn tính tán nhỏ, mỗi lần uống 1,2 đồng với rượu, ngày uống 3 lần là khỏi.

Thịt heo 4 lạng, luộc chín, muội nồi 2 lạng, đun nhỏ lửa sao nóng, giã rây qua rồi trộn với thịt heo mà ăn khỏi ngay.

Chót sừng trâu đốt tồn tính, mai mực phân lạng bằng nhau tán nhỏ, cho xạ hương chút ít, mỗi lần uống 1 đồng với rượu vào lúc đói, ngày uống 3 lần tự yên.

Quán chúng xắt lát nấu với nước và rượu khỏi ngay.

Gạc hươu đốt ra tro tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng vào lúc đói, hoặc không có gạc hươu thì dùng chót sừng bò, đốt ra tro tán nhỏ, uống với nước cơm là khỏi.

Hạt cau già đốt tồn tính tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đ/c với rượu.

Phân tằm tán nhỏ, mỗi lần uống 2,3 đồng với rượu là khỏi.

Theo phương trên, thêm đất lòng bếp nửa phần.

Cứt heo nái già đốt tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng với rượu là khỏi.

8. Kinh trị đàn bà rong huyết.

Tóc rối rửa sạch, đốt ra tro tán nhỏ, uống 1 đồng với rượu nóng vào lúc đói rất thần hiệu.

Hoè hoa sao cháy đen tán nhỏ, hoặc thêm muội nồi, hoặc hoa kinh giới, hoặc bẹ móc đốt ra tro đều tốt, mỗi lần uống 2,3 đồng với rượu nóng trước lúc ăn, công hiệu.

Cây dướng cạo vỏ lấy vỏ trắng, Kinh giới, 2 vị bằng nhau, sắc nước uống, công hiệu không thể nói.

Lá sen đốt tán nhỏ 5 đồng, bồ hoàng sao 1 lạng, hoàng cầm 1 lạng, đều tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng với rượu vào lúc đói rất hay.

Lá ngãi cứu vò nát 1 cục bằng trứng gà, Can khương 1 đồng, nước 1 thăng sắc còn nữa lọc bỏ bã cho cao da trâu vào 5 đồng, nấu với nước thuốc cho tan, chia làm 3 lần uống trong 1 ngày cho hết rất hay.

Sa nhân để trên miếng ngói mới mà sao rồi tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng với nước cơm rất hay.

Ích trí nhân sao tán nhỏ, uống 1 đồng với nước cơm hoà vào tý muối, rất hay.

Lá vậy đỏ giã nát hoà vào 1 bát nước, vắt lấy nước mà uống rất hay.

Theo phương trên, gia thêm Mạch môn bỏ lõi, lá vậy trắng đều bằng nhau, sắc nước uống.

Dây bạc sau, dùng lá rửa sạch, giã vắt lấy nước nửa bát mà uống, lại lấy bã nó rịt vào xoáy thượng, công hiệu không thể nói hết.

9. Kinh trị huyết ra không dứt, người gầy da vàng, huyết ra hết, tạm dứt vài hôm lại sinh nhọc mệt, bệnh lâu ngày chữa không khỏi, và trĩ băng huyết rong huyết.

Mọc nhĩ cây dâu sao khô tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu nóng trước khi ăn, ngày 2 lần rất hay.

Bồ hóng sao cháy hết khói, và hoa kinh giới, 2 vị bằng nhau, cùng tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với nước trà là dứt.

Lá trắc bá sao, bạch thược phân lạng bằng nhau, mỗi lần dùng 3 đồng, nửa nước nửa rượu sắc uống, con gái chưa chồng thì dùng Lá trắc bá và Mộc tặc đều sao hơi cháy, 2 thứ bằng nhau tán nhỏ, mỗi lần uống 2đồng với nước cơm rất hay.

Xác gương sen lâu ngày càng tốt, đốt tồn tính, tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu là dứt.

Phương trên gia thêm Hoa phù dung phơi khô tán nhỏ, uống với nước cơm là dứt.

Mộc tặc sao 3 đồng, nước 1 chén, sắc còn 7 phân 10 ngày uống với nước cơm là dứt.

Tinh tre sao qua, mỗi lần uống 3 đồng với nước 1 bát, sắc uống là hết.

10. Truyền trị kinh huyết ra nhiều quá.

Hột dưa đá hoặc hột dưa hấu bỏ vỏ lấy nhân, tán nhỏ, giấy gói lại, đập cho thầu dầu ra bỏ dầu đi, rồi hoà với nước mà uống, mỗi lần uống 2,3 đồng là khỏi.

IV – KHÍ HƯ BẠCH ĐỚI

Đàn bà ra khí hư hoặc trắng đỏ, cũng như chứng di tinh bạch trọc của đàn ông, đều do sẵn có bệnh thấp nhiệt, lại thêm vào mừng giận, lo nghĩ, sinh đẻ, nuôi con, dâm dục, và kinh chưa ra hết, mà giao cấu làm cho trọc khí thấm vào bàng quang cho nên mới chảy ra vật uế tạp hoặc trắng, đỏ, vàng, xanh, đen, hoặc nhiều hoặc ít đến nỗi sắc mặt như người có bệnh. Đại phàm chữa bệnh này không nên dùng thuốc nóng, vì nó sẽ giúp cho hoả nóng thêm, cũng không nên dùng thuốc mát, vì nó sẽ hư liệt mất chân khí ở trong. chủ yếu là phải ôn bổ vinh vệ cho khí huyết vững mạnh, thì bệnh sẽ khỏi.

1. Kinh trị đàn bà ra khí hư bạch đới lâu năm không khỏi.

Hà thủ ô (kiêng đồ sắt) dùng dao tre cạo bỏ vỏ ngoài, dùng dùi gỗ đập nát, ngâm nước vo gạo 1 đêm, phơi khô tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu vào lúc đói. Uống lâu ngày thì sống lâu.

Gạo dừa đốt tồn tính, tán nhỏ, mỗi lần dùng 2 đồng rưỡi, lấy quả trứng gà chọc 1 lỗ thủng, như ra huyết trắng (bạch đái) thì dốc bỏ lòng trứng đi, cho bột gáo dừa vào trong trứng, ngoài trứng thì bọc vài lớp giấy ướt, rồi nướng cho chín mà ăn lúc đói, chỉ ăn 3 lần là khỏi.

2. Kinh trị ra huyết trắng hoặc đỏ đã lâu năm mọi thuốc đều không chữa khỏi.

Quán chúng (củ ráng) 1 củ, lấy dao cạo vỏ ngoài, giấm ngon tẩm ướt giấy bọc ngoài, nhỏ lửa nướng cho chín thơm lên, tán nhỏ mỗi lần uống 2 đồng với nước cơm vào lúc đói rất hay.

3. Kinh trị ra huyết trắng hoặc đỏ không kể mới hay luâ đều chữa được.

Gạc hươu, đốt tồn tính tán nhỏ, uống 2 đồng với rượu vào lúc đói. Nếu là con giá thì thêm tóc rối đốt ra tro cùng 2 đồng, tán nhỏ, mỗi lần uống 1đồng với nước lạnh, càng hay.

Cành hoè đốt ra tro, tán nhỏ, mỗi lần uống 1đồng cân với rượu, trước lúc ăn rất tốt.

Mỡ heo 3 vốc, rượu 5 chung, sắc sôi uống ấm, chia ra 2 lần mà uống rất hay.

Trứng gà chọc thủng 1 lỗ ở đầu trứng cho vào 3 phân bột lưu hoàng ngoài bọc giấy ướt nướng chín mà ăn và uống thêm ít rượu là khỏi.

Mẫu lệ nung, Rễ ích mẫu đốt tồn tính, gương sen đốt tồn tính, hương phụ mễ các vị bằng nhau, can khương đốt tồn tính nửa phần, đều tán nhỏ mỗi lần uống 2 đồng với rượu nóng.

Tổ bọ ngựa cây dâu tẩm rượu sao khô tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đ/c với nước gừng nấu sôi rất hay.

Chua me đất phơi râm tán nhỏ, mỗi lần uống 1,2 đồng với rượu là khỏi.

Đậu ván trắng, sao tán nhỏ (hoa cũng đươc) phơi khô tán nhỏ mỗi lần uống 2 đồng với nước cơm rất hay.

Đại bì đằng, xác gương sen sao đen, hương phụ mễ đều bằng nhau tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng, nấu nước rễ cỏ tranh làm thang hoặc uống với nước cơm cũng được.

Rau sam giã vắt lất nước 3 chén, cho lòng trắng trứng gà vào 2 quả, đun sôi xong đợi lúc thuốc còn nóng ấm mà uống, 2 lần là khỏi.

Mộc nhĩ cây dâu, thái nhỏ sắc với rượu mà uống là khỏi.

Nõ sừng trâu (đốt ra tro, hết khói thì thôi), hương phụ mễ tẩm nước muối sao khô, 7 lần. 2 thứ đều bằng nhau, tán nhỏ, liều dùng 1,2 đồng, uống với nước cơm vào lúc đói.

Hòn son đốt đỏ tôi vào giấm, đất lòng bếp sao cháy đen, củ gấu (giã sạch vỏ) đều 2 lạng tán bột, uống mỗi lần 2 đ/c với nước cơm vào lúc đói.

Lươn to 1 con cắt lấy 3 tấc ở giữa, đốt ra tro, hồ tiêu 15 hạt, đều tán nhỏ hoà vào rượu mà uống

Bạch cương tâm, rửa bằng nước vo gạo, bỏ đầu, chân, tán nhỏ, nếu không có thì dùng tâm sa sao, tán nhỏ, liều dùng 2,3 đồng uống với rượu công hiệu cũng như nhau.

Ích mẫu thảo có hoa phơi khô, tán nhỏ mỗi lần uống 2 đồng với nước nóng vào lúc đói.

Rễ gai, rễ bươm bướm đều 1 nắm, rửa sạch sắc uống vào lúc đói.

4. Kinh trị ra khí hư trắng đỏ, không hành kinh.

Mẫu lệ nung, phèn phi khô phân lạng bằng nhau, đều tẩm nước tiểu trẻ con, phơi khô và tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với nước nóng. Lại dùng hột xà sàng và phèn phi bằng nhau, tán nhỏ, trộn với giấm và bột mì làm viên bằng hòn đạn bọc lụa mà nhét vào trong cửa mình, nếu nóng lắm thì thay viên khác, ngày làm 2 lần là khỏi.

5. Kinh trị đàn bà ra khí hư phần nhiều vì trong thì thất tình thương tổn dưới thì nguyên khí hư lạnh mà sinh bệnh.

Vỏ cây nhãn, bỏ vỏ đen ngoài mỗi lần dùng 1 nắm, sắc với nước đặc mà uống vào lúc đói, uống 4,5 sáng là khỏi.

6. Truyền phương chữa bệnh bạch đới có hiệu nghiệm.

Cỏ lá tre, hạt mã đề đều dùng 2đồng, gừng sống giã vắt lấy nước 1 chén, đổ vào 1 bát nước và 1 bát rượu ngon mà sắc đặc uống lúc đói, uống 3 buổi sáng là khỏi.

Rễ cỏ may 1 lạng, nước 1 bát to, sắc còn nửa mà uống vào lúc đói rất hay.

Hoa hoè sao, mẫu lệ nung 2 thứ bằng nhau, đều tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng với rượu là công hiệu.

7. Kinh trị đàn bà ra huyết trắng (khí hư)

Lá da lông, lá vảy ốc phân lạng bằng nhau, sắc nước uống vào lúc đói, uống đế khỏi thì thôi.

Lá da lông, lá vảy ốc phân lạng bằng nhau, sắc nước uống vào lúc đói, uống đến khỏi thì thôi.

Tua cau rũ (còn dính trên cây) đốt tồn tính, tán nhỏ, mỗi lần uống 2đồng với nước tiểu trẻ em vào lúc đói đến khỏi thì thôi.

Rễ bươm bướm rửa sạch 2 nắm giã nát, nước 2 bát sắc còn 1 bát, uống lúc đói, uống 3 lần là khỏi.

8. Kinh trị con gái ra huyết trắng (khí hư)

Nhân hột bí đao, thứ đã để lâu càng tốt, sao tán nhỏ, mỗi lần uống 5 đồng với nước cơm vào lúc đói, rất công hiệu.

9. Kinh trị đàn bà ra huyết trắng luôn do hư lạnh.

Gạc hươu đẽo ra, sao vàng, tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu sẽ khỏi.

Vỏ trứng gà 5 lạng (đốt tồn tính). Hột bông 2 lạng (sao đen đến hết khói thì thôi). Đều tán nhỏ, dùng rượu nấu hồ làm viên bằng hạt ngô đồng, mỗi lần uống 20 viên với nước cơm vào lúc đói. Hột bông lấy lúc tháng 5 thì tốt.

V- HƯ LAO

Bệnh hư lao nếu phát ở đàn ông con trai thì hầu hết là do tổn thương tinh dịch, nếu phát bệnh ở đàn bà con gái thì hầu hết là do kinh bế. Mấy yếu tố đó đều có thể sinh bệnh, mà làm chết người. Đàn bà cốt lấy huyết vượng hơn khi làm căn bản, vì tâm chủ huyết, can tàng huyết, nay huyết suy khí thịnh là do thất tình lục dâm gây nên uất kết ở tâm, tâm bị thương tổn thì huyết khô kiệt, trước hết kinh nguyệt bế tắc rồi truyền khắp các tạng mà sinh bệnh. Hoặc tinh thần nhọc mệt không muốn ăn uống, da khô, tóc se, mình mẩy đau nhừ, gầy róc, sốt cơn đều là do âm hư, âm bất túc, dương trội hơn âm, thuỷ không thắng hoả, đến nỗi hoả đốt khô.

Về phép chữa nên dưỡng âm huyết làm căn bản chớ nên dùng thuốc công phạt.

1. Truyền trị đàn bà phải sốt sắp bệnh thành lao, da thịt gầy róc, ăn uống kém sút, kinh nghuyệt không đều.

Bao tử heo đực mỗi lần dùng 1 cái, mía 1 cây, róc bỏ vỏ, ép lấy nước, đem nấu với bao tử ấy mà ăn vào lúc đói chỉ ăn 5,6 cái là rất bổ.

2. Kinh trị đàn bà sốt về đêm, ho thổ ra đờm, kinh nguyệt không đều, hình dung tiều tuỵ.

Quả lâu nhân, thanh đại đều 2 lạng, hương phụ tẩm nước tiểu trẻ em phơi khô, 1 lạng rưỡi.

Cùng tán nhỏ hoà với mật, mỗi lần dùng 1 đồng, ngậm tan nuốt xuống, rất hay.

3. Truyền trị đàn bà nhức đầu chóng mặt.

Hoa dâm bụt đỏ, gỗ vang 2 vị bằng nhau, gừng 3 lát, cùng sắc nước lấy 7 phân, uống đến khỏi thì thôi.

4. Kinh trị đàn bà vàng da, nhân kinh nguyệt không đều lại ham dâm dục đến nỗi sinh ra mọi chứng nhọc mệt, hình dung vàng gầy.

Phèn chua 5 đồng, trần bì 3 đồng, tán nhỏ, sáp vàng 5 đồng, nấu chảy ra nước, hoà bột 2 vị đều trên vào, viên bằng hột ngô đồng, uống mỗi lần 50 viên, dùng thang Tứ vật sắc nước làm thang.

VI - DƯỠNG THAI

Âm dương hoà hợp thì muôn vật sinh, tinh huyết giao cảm thì thai nghén lành. Đó là lẽ tất nhiên, trời đất có thái sơ (lúc thoạt tiên), thái thuỷ (lúc bắt đầu) lúc hỗn độn đã phân chia rồi, khi đã thấy thì gọi là thái sơ, hình đã thành thì gọi là thái thuỷ. Khi với bình nhân quả với nhau, sinh sinh hoá hoá, thì các vật hình thành. Phàm động vật lúc mới thai nghén cũng giống như thực vật kết hột, cốt được yên lặng ôn hoà thì mới thành được quả, nếu bị rét nắng gió sương lay chuyển thì không khỏi điêu tàn.

Trong vạn vật thời chỉ có loài người được bẩm thụ chính khí của trời đất, gồm cơ trí muôn vật vượt sáng suốt của trăm loài, cho nên lúc sinh đẻ, lúc nuôi nấng so với mọi loại vật đều khác xa nhau. Lấy lai lịch loài người má nói, thì phép dưỡng thai rất quan trọng, thời kỳ mang thai là rất quan hệ, vì có tổ tiên mới sinh ra con cháu, mối nối dõi tổ tiên, cho nên trong lúc thai nghén cần và phải giữ gìn điều dưỡng, không nên xem thường.

1. Nên làm nên kiêng khi thai nghén

Từ lúc mang thai đến sau, ý nên vui vẻ mà kiêng lo nghĩ, cơ thể nên vận động mà kiêng ở dưng, lòng nên tiết độ mà kiêng thèm muốn, ở nên mát mẻ mà kiêng nóng bức, ăn nên ấm áp mà kiêng nguội lạnh, mặc nên thích ứng với thời tiết mà kinh quá lạnh, quá nóng, gân cốt nên thường vận động mà kiêng đứng lâu, thân thể nên điều hoà hơi thở mà kiêng ngồi lâu, chân nên đi bách bộ mà kiêng đi lâu, lưng nên kiêng trăn trở mà kiêng nằm lâu, nằm nên ổn định mà kiêng nghiêng lệch, ngồi nên ngay ngắn mà kiêng xiêu vẹo, đứng nên bằng thẳng mà kiêng co chân, nói nên hiền lành mà kiêng quỷ quỵêt, mắt nên trông cái tốt mà kiêng xấu xa ô uế, tai nên nghe những chuyện tốt tránh nghe tiếng thô bỉ dâm tà.

Tuân thủ không làm trái những điề kể trênsẽ sinh ra con ngoan tài giỏi hơn người.

2. Đồ ăn nên kiêng cữ.

Khi có thai nghé nên nhiết thiết phải kiêng cữ các thức ăn chẳng những đề phòng ngừa động thai mà lại còn vì lẽ có thai quá tháng khó sinh, và cũng hay làm cho thai nhi phá hình mẹ tổn hại. Thế thì không đáng khuyên răn hay sao.

Ăn thịt gà với nếp khiến cho con nhiều giun.

Ăn gan dê thì khiến con hay bị tai ách.

Ăn gỏi, cá chép với trứng gà thì con hay bị bệnh cam lở.

Ăn thịt chó thì con hay bị câm.

Ăn thịt thỏ thì con hay bị sứt môi.

Ăn thịt ba ba (cua đinh) thì con hay rụt cổ và hại thai.

Ăn trứng vịt với quả dâu thì hay đẻ ngược và tim lạnh.

Ăn loài cua càng thì hay đẻ ngang.

Ăn thịt chim sẻ với đậu nành thì mặt sinh chấm đen.

Ăn đậu, nành nước tương với hoắc hương thì truỵ thai tuyệt sản.

Ăn thịt chim sẽ thì con đa dâm, không biết xấu hổ.

Ăn thịt sơn dương thì con hay bị nhiều bệnh cam.

Ăn gừng sống thì con sinh nhiều ngón tay và hay lở.

Ăn thịt chẫu chàng với lươn thì con câm ngọng.

Ăn thịt lừa, ngựa và thịt la thì có mang quá tháng và khó đẻ.

3. Vị thuốc kỵ thai.

Ba đậu mẵn đề (ba đậu nam): Độc bảng A.

Ban miêu (dâu đậu): Độc bảng A.

Ô đầu, phụ tử, thiên hung, ô nhuế, trác tử (Aconitum: Độc bảng A.)

Lá nhón (Dạ cát, câu vẫn) :độc chết người

Lê lô (gây nôn mạnh)

Thuỷ ngân (Hg: Độc bảng A.)

Hùng hoàng (Ass: có độc bảng B)

Lộ sa (muối amonia) hồ phấn (phấn kẽm) giá thạch (hòn sao), như tiêu, mang tiêu (phác tiêu) cùng các loại thuốc kim thạch.

Con rét, mọt sách, rán mối

Mòng mòng, đỉa, rán giun xanh, sùng đất, xác ve, mã đao, thanh tàm, xác rắn.

Xạ hương, ngưu hoàng, da nhím.

Nguyên hoa, bìm bìm. Cam toại, đại kịch, mạng thảo (hồi núi) cù mạch.

Mẫu đơn, quế, tam lang, hồng hoa, đào nhân, bồ hết, sơn khô, bán hạ, nam tinh, càng cua, thông thảo, rễ cỏ tranh, gừng khô, tỏi, ngưu tất, thịt lừa, thịt thỏ, ý dĩ, nghệ, quả hoè, thiến thảo…

4. Kinh nghiệm khi thai mới thành hình, có thể chuyển gái thành trai.

Phân tằm mỗi lần dùng 1 hột, uống với nước giếng ban mai, ngày uống 2 lần rất hay.

5. Phương thuốc hoạt thai dễ đẻ đã kinh nghiệm.

Đất ở cổng chợ 1 hòn, có thai được 8 tháng thì đựng vào cái túi nhỏ, mà đeo, đến lúc sắp đẻ lấy ra tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng, thang với rượu rất hay.

VII - ĐỘNG THAI

Thai nghén và sinh nở là việc to lớn của đàn bà. Nếu ăn uống không hợp vệ sinh, cư xử không đúng khuôn phép, thì khi sinh nở mẹ ốm con đau, mẹ đau con chết, phát ra nhiều chứng bệnh. Hãy theo các phương sau đây tuỳ chứng mà chữa.

1. Truyền phương có tác dụng an thai, dễ thở, ăn ngon, gọn thai, dễ đẻ, hoặc khi bất trắc, bỗng dưng ngã nhào, ra huyết, đau bụng, đều công hiệu.

Củ cỏ cú, khoai mài đều 2 lạng, sa nhân 1 lạng, tía tô, cam thảo, chỉ xác đều 5 đồng, tán nhỏ, uống mỗi lần 2 đồng với nước nóng.

2. Kinh trị đàn bà có thai, bỗng nhiên đau bụng, nhức nhối không chịu được.

Muối 1 nắm, rang nóng rồi đổ vào 1 chén rượu lọc cho uống nóng, là yên ngay.

Hương phụ mễ sao tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng, lấy tía tô, sa nhân sắc nước làm thang.

Mía róc vỏ, hễ có thai 1 tháng thì dùng 1 lóng, cắt ra từng miếng, sắc nước mà thường uống, mẹ con đều yên.

3. Truyền trị thai khí không thuận, hoặc ăn nhiều đồ nóng, độc xông lên tim, khó thở, buồn phiền vật vã và muốn chết.

Tiên trúc hoàng 3 đồng, Lá ngải cứu 3 đồng, càng cua (giải trảo) 3 đồng, vẩy cá chép, đốt tồn tính 2 đồng, Tầm gửi cây dâu 1 đồng, mẫu lệ xung 1 đồng, cao da trâu 1 đồng, cùng tán nhỏ, luyện mật làm viên bằng hạt ngô đồng mỗi lần uống 20 viên, sắc nước củ gai làm thang mà uống.

Nếu bị cấm khẩu, thì dùng nước sông hay nước khe suối mài viên thuốc (độ 1 đ/c) lấy đũa bếp cạy miệng mà đổ vào.

4. Truyền trị động thai đau bụng dữ dội.

Lá nhãn(hái cành ở hướng đông) 1 nắm, nước 3 bát, sắc còn 1 bát cho uống là yên ngay.

Nước đái trẻ em, mỗi lần uống 1 bát, ngày uống 2 lần rất hay.

Nước mật heo 1 cái đổ vào trong ống tre nhỏ, cho chảy vào tận cổ họng thì mẹ con đều yên.

Trứng gà 1 quả, hoà với rượu cho uống lành ngay.

Cá chép 1 con, đánh vẩy, bỏ xương và ruột, cắt nhỏ ra, cao da trâu 1 lạng, sao vàng, gạo nếp 2 vốc, nước 2 bát, cùng nấu chín cho gừng, hành, vỏ quýt và muối vào cho vừa lại nấu sôi 5,6 dạo, ăn làm 4,5 ngày rất tốt.

Cao da trâu 5 đồng, tầm gửi dâu 1 lạng rưỡi, lá ngải cứu 3 đồng, nước 1 bát, sắc còn nửa, uống nóng là yên.

5. Kinh trị đàn bà có thai bụng trướng rất đau, tay không giám sờ vào và thai tràn xuống đau đớn.

Cá chép 1 con (nặng 2 kg trở lên) nếu gạo nếp 1 thăng, nấu cháo, nêm muối mắm vào mà ăn. rất hay. mỗi tháng ăn 3 lần thì bảo vệ được thai tốt.

Cá chép, đậu sị, hành trắng, gạo nếp cùng nấu cháo, nêm gừng muối vào thường ăn, rất tốt.

6. Kinh trị có thai đau như chuyển dạ đẻ.

Bụi trên xà nhà, đất lòng bếp 2 vị bằng nhau, tán nhỏ hoà với rượu mà uống, là yên.

7. Kinh trị đàn bà có thai chưa đủ tháng mà thai động như sắp muốn sinh.

Bồ hoàng 2 đồng tán nhỏ, hoà với nước giếng mới múc mà uống, tự yên.

Theo phương trên, gia thêm hột hoè sao tán nhỏ viên với mật bằng hạt ngô đồng, uống mỗi lần 20 viên với rượu, đến khỏi thì thôi.

8. Kinh trị có thai trúng khí độc, bỗng nhiên đau tim ngất đi muốn chết.

Đậu sị 2 lạng, gừng sống nửa lạng cùng sắc mà uống.

Phương trên gia trần bì 1 lạng bỏ gừng sống.

9. Kinh trị thai động, đau quá doạ sấy.

Một cái đồ dùng bằng bạc 5 lạng, củ gai 2 lạng, rượu 1 chén, nước 1 bát, sắc lấy nước lọc bỏ bã cho uống nóng yên ngay.

10. Kinh trị thai chưa đủ tháng mà động thai đau đớn, con chết trong bụng, mẹ ngất đi, muốn chết.

Đậu đen 2,3 cân, ninh với giấm cho đậm mà uống ngày 1 lần, con chết sẽ ra ngay.

11. Kinh trị có thai đau bụng hoặc thổ huyết.

Lá ngãi cứu 1 nắm, sắc mà uống rất hay.

12. Kinh trị có thai đã 6,7 tháng, đau bụng đái gắt, đại tiện bí và nệnh thời khí phát sốt, uống phương này có thể bảo hộ được thai.

Đất lòng bếp tán nhỏ, liều dùng 2 đồng uống với nước chín và hoà đất lòng bếp ra làm bùn, rồi đắp vào lỗ rốn.

13. Kinh trị có thai bỗng nhiên đau tức, đau bụng, hoặc bị đụng chạm hay bị té ngữa mà huyết ứ lại hoặc huyết chảy ra làm cho tổn thương đến thai nên đau đớn.

Tinh tre (trúc nhự) 2 nắm. Rượu đế 1 bát, sắc sôi 4,5 dạo tuỳ ý mà uống, yên ngay.

Sa nhân sao nóng thấu nhân, bóc bỏ vỏ tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu hoặc với nước cơm, giây phút chỗ đau trong bụng thấy nóng lắm, là thai đã yên rồi.

Rễ tranh 1 nắm rửa sạch, gừng già 5 lát sắc với nước rồi hoà vào 1 phần rượu mà uống nóng, tự yên.

14. Truyền trị động thai, huyết ra nhiều quá bất tỉnh nhân sự, tay chân giá lạnh rã rời khổ sở, hấp hối gần chết.

Lá ngải cứu giã vắt lấy nước 2 chén, cao da trâu 1 lạng, mật ong 1 chén, cùng sắc lên cho uống là yên ngay.

15. Kinh trị đàn bà có thai bị rong huyết, huyết ra không ngớt, huyết ra kiệt hết là nguy đến thai

Trứng gà 3,4 quả, đập lấy lòng đỏ, lấy rượu đế 3 chung cùng nấu như bùn cho tý muối vào mà ăn, hết lại làm thứ khác, đến lành thì thôi.

Gan gà thái nhỏ, nửa nước nửa rượu nấu chín cho ăn.

16. Kinh trị có thai, bỗng nhiên thai động không yên, hoặc đau lưng thai chuyển đau xóc vào tim, ra huyết không ngớt, hoặc ngày tháng chưa đủ mà uống đẻ.

Thạch xương bồ giã sống, vắt lấy nước hoà vào nước nóng mà uống là yên.

17. Kinh trị có thai động 4,5,6 tháng, động thai ra huyết, nguy cấp khó cứu.

Hành 1 nắm to, nước 3 thăng sắc lấy 1 thăng lọc bỏ bã cho uống tự khỏi.

Hành và gạo nếp, cùng nấu cháo mà ăn, nếu thai chưa chết thì yên, nếu thai chết rồi thì ra được.

18. Truyền trị có thai ra huyết không ngừng, đau bụng.

Lông cánh gà đốt cháy tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu, đến khỏi thì thôi.

19. Kinh trị có thai ra huyết.

Đậu đỏ tán nhỏ, mỗi lần uống 1,2 đồng với rượu, ngày uống 2 lần.

Hạt vông vang, 1 cân, nước 3 thang, sắc lấy 2 thăng chia uống 2 lần.

Cao da trâu sao 2 lạng, chích cam thảo 1 lạng, Trứng gà 1 quả, nước 1 bát, trước sắc cam thảo cho cạn còn 1 nửa rồi đổa cao da trâu và trứng gà vào quấy tan ra mà uống. bất kỳ lúc nào rất hay.

Ích trí nhân nửa lạng, sa nhân 1 lạng, tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng với nước nóng vào lúc đói, ngày uống 2 lần.

Xác gương sen đốt tồn tính tán nhỏ, khuấy hồ làm viên bằng hạt ngô đồng, mỗi lần uống 100 viên, với nước sôi hoặc với rượu rất hay.

20. Kinh trị đàn bà uống nhầm phải thuốc nóng, ngộ độc làm cho động thai

20. Kinh trị đàn bà có thai uống nhầm phải thuốc nóng, ngộ độc làm cho động thai.

- Đậu đen, Lá tre, Cam thảo. Đều nhau, sắc nước mà uống.

- Đậu ván trắng bỏ vỏ tán nhỏ, hòa với nước trong mà uống 2,3 đồng yên ngay.

21. Kinh trị động thai đã chảy nước vàng.

Cuống lá sen khô 1 cái, nướng tán nhỏ, dùng nước vo gạo nếp 1 chén, hòa vào uống là yên.

22. Kinh trị đàn bà có thai bỗng nhiên sùi đờm, trợn mắt, cấm khẩu bất tỉnh nhân sự, gọi là "tử giản".

- Sa nhân cả vỏ, sao cháy tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu nóng hoặc không uống rượu thì dùng nước cơm cũng được. Phương thuốc này có tác dụng an thai, giảm đau, công dụng khó có thể tả hết được.

- Lá ngải cứu vò kĩ 3 lạng, giã nhỏ xào với giấm thật nóng, gói vào vải mà chườm dưới rốn, hồi lâu là tỉnh lại.

- Dây tầm phổng phơi khô tán nhỏ, mỗi lần dùng 1 đồng nấu với Nước đái trẻ con, mà uống rất hay. Lúc gấp quá lấy lá tươi giã nhuyễn nhào với nước tiểu trẻ em, gạn lấy nước mà uống cũng công hiệu.

23. Truyền trị đàn bà có thai bị thương hàn, vì sợ sẩy thai mà không dám uống thuốc.

- Đất lòng bếp 1 hòn to, nghiền nhỏ hòa với nước lạnh mà uống, lại đắp vào lỗ rỗn, dày 2,3 tấc là yên ngay.

- Bùn đáy giếng, Đất lòng bếp, Thanh đại. Ba vị cùng tán nhỏ, rịt vào lỗ rốn dày 2 tấc, khô lại là thay yên ngay.

24. Kinh trị có thai bị thương hàn nóng dữ, phiền khát, sợ hại đến thai.

- Lá sen non (còn cuống chưa nở), sấy khô, 5 đồng Bột vỏ hến 2 đồng rưỡi. Cùng tán nhỏ mỗi lần uống 2 đồng, dùng nước mới múc, cho mật vào chút ít, hòa đều mà uống và đắp trên bụng mà lành.

- Cát căn, Mạnh môn bỏ lõi, Thạch cao: 3 vị đều bằng nhau, Lá tre 9 lá. Sắc nước uống.

- Chỉ dùng Củ sắn dây tươi, giã nát vắt lấy nước uống, không có thứ tươi thì dùng Bột sắn hòa với nước mà uống.

25. Kinh trị có thai bị thương hàn phát nóng sợ rét.

Đậu sị 1 vốc, hành 10 nước, Nước 1 bát. Sắc còn 6,7 phần, uống nóng, trùm mền cho ra mồ hôi là khỏi.

26. Truyền trị có thai bị thương hàn, khí ách lên sinh khát, lưng đau mình đầy, bụng đầy trướng, ăn uống kén sút, 5,6 ngày không đỡ.

Trần bì 3 đồng, Chỉ xác sao 1 đồng, Mạch môn bỏ lõi 5 đồng, Gừng 3 lát, Hành 7 củ, Sắc uống cho nóng.

27. Kinh trị có thai ngộ phải nhiệt độc.

Cứt dê giã nát, dịt vào lỗ rốn để an thai, đồng thời tùy chứng mà dùng thuốc để bảo vệ được thai, không phải lo.

28. Kinh trị có thai bị thương hàn, ban đỏ biến ra ban đen, đái ra máu.

Hành 1 nắm, Nước 3 thang, nấu chín uống nước và ăn hết hành cho ra mồ hôi thì khỏi.

29. Kinh trị có thai cảm hàn.

Cá chép 1 con hoặc cá diếc to, đốt ra tro tán nhỏ, mỗi lần uống 1,2 đồng với rượu, cho ra mồ hôi là lành.

30. Kinh trị có thai bị sốt rét và trị trước bị thương hàn sau biến ra chứng này.

Củ riềng 3 đồng, xát lát ngâm nước mật heo 1 đêm, trộn với đất vách đằng đông mà sao đen, dùng 15 Nhân quả táo sao khô cùng táo nhỏ, mỗi lần dùng 3 đồng, nước 1 bát, sắc sôi mà uống trước lúc sắp lên cơn sốt, rất hay.

31. Kinh trị có thai phiền táo, động thai đau bụng gọi là "Tử phiền".

Trúc lịch 1 thang, cho nước gừng vào 1 chén, uống là khỏi. Hoặc dùng tinh tre 1 nắm sắc với 1 chén rượu, uống nóng.

32. Kinh trị thai nghịch nên gọi là "Tử huyền".

Đọt lá nho 1 nắm to, sắc nước đặc mà uống là hạ xuống mà thai yên.

33. Truyền trị có thai ho mãi không ngớt.

Tang bạch bì tẩm mật nướng 3 đồng. Chỉ xác bỏ ruột sao, Củ cỏ cú giã tróc vỏ, đều đồng cân rưỡi. Gừng sống 3 lát, Lá tre 5,6 lá, Đường cát trắng 1 cục nhỏ, Nước 1 bát. Sắc còn 7 phần, uống nóng sau khi ăn tự lành.

34. Kinh trị đau dạ con tích huyết có cục:

Bồ hoàng tán nhỏ 3 đồng, uống với nước cơm, cục tích tự tiêu.

35. Kinh trị u nhọt trong lúc có thai.

Ý dĩ sắc nước cho uống luôn rất hay.

36. Kinh trị đàn bà có thai bị táo diệt, đại tiện bế.

Mầm cây ấu, đọt mã đề, nấu canh với huyết heo ăn thật nhiều rất hay.

37. Kinh trị có thai trong bụng xốn xáo, thai khí không yên, không lên không xuống được, ựa ra nước chua, đứng ngồi không yên, ăn uống không ngon.

Củ cỏ cú giã tróc vỏ 1 lạng, Hoắc hương cam thảo đều 2 đồng. Tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với nước sôi, cho ít muối vào mà uống.

38. Kinh trị có thai ọe mửa không ăn được, hoặc thổ ra đờm đãi.

Rễ lau tươi, 7 phân, Vỏ quýt 4 phân, Gừng sống 3 phân, Hạt cau khô 2 phân. Đều sắc nhỏ, sắc với nước uống nóng vào lúc đói.

39. Kinh trị có thai động thai hoặc đau lưng, nhói tim, hoặc ra huyết không ngớt, tay chân lạnh ngắt, hoặc đẻ ngược, con chết trong bụng.

- Lá ngải cứu tươi vò 1 cục bằng trứng gà (2 đồng cân), Rượu 4 thăng. Sắc còn 2 thăng chia 2 lần uống là yên ngay; nếu không có lá ngải tươi thì dùng lá khô.

40. Kinh trị có thai bị bệnh nặng, con chết trong bụng không ra được, mẹ sắp nguy.

- Hồng hoa sắc với nước mà uống 2,3 bát là hạ thai chết.

- Phác tiêu tán nhỏ, 3 đồng lấy nước đái trẻ em và rượu nóng hòa vào mà uống là ra ngay.

- Hạt cải sao qua tán nhỏ liều dùng 2 đồng cân mỗi lần uống với rượu tiêu ngay.

- Đất lòng bếp tán nhỏ, uống với rượu hoặc nước chín cũng được.

41. Kinh trị có thai, bị phù thũng vì thất nhiệt.

Hột dành dành 1 vốc, sao tán nhỏ, mỗi lần uống 1,2 đồng vào lúc đói với nước cơm hoặc gia thêm Bạc hà càng hay.

42. Truyền trị có thai bị thủy thũng hoặc bụng bí đầy.

Củ cỏ cú giã tróc vỏ, Sa nhân sao qua. Đều bằng nhau lấy nước uống rất hay.

43. Kinh trị có thai bị phù thũng;

Cá chép to 1 con, bỏ ruột, Đậu đỏ 1 thăng, Nước 2 bát. Nấu cho ăn cả cái lẫn nước, ăn hết 1 lần sẽ ra chất độc là khỏi.

44. Truyền trị có thai bị phù thùng, bụng đầy, ngực tức, thai ở trong sắp tụt.

Hột tía tô 3 đồng, sao qua, Củ cỏ cú giã tróc vỏ sao, Chỉ xác sao 7 phân, Sa nhân 1 đồng, Nước 1 bát sắc uống nóng.

45. Kinh trị có thai đau ngang lưng như muốn gãy.

Một vật bằng bạc nặng 1 lạng, Nước 1 bát, sắc còn nửa, lấy đồ bạc ra uống rất hay.

- Gạc hươu cắt ra từng miếng, nướng vào lửa khi đang cháy đỏ thì rưới rượu vào, rồi tiếp tục hơ lửa và làm như thế 3, 4 lần, sau đem tán nhỏ, uống mỗi lần hai đồng cân ới rượu hay nước nóng.

- Trứng gà 1 qua (bỏ vỏ), đổ nước gừng vào một muỗng, Bồ hoàng 3 đồng. khuấy đều xào chín, ăn lúc đói rất hay.

- Dây quai bị, Lau nâu, Lá rẻ quạt, Vỏ quả vải đều hay phần. Cam thảo 1 phần. Sắc nước uống vào lúc đói là khỏi.

46. Truyền trị có thai di lỵ, đau bụng

Trứng gà 1 quả, xuyên 1 lỗ nhỏ, dồn Hoàng đơn vào 2 đồng, lấy đũa khuấy đều, ngoài gói và lớp giấy ướt, trong vùi lửa cho chín, bỏ vỏ, lại nướng cho vàng và thơm, chỉ ăn một lần, thang với nước cơm.

Lược....

47. Kinh trị có thai dị lỵ, sắc trắng, ngày đêm 40, 50 lần

Hoàng bá 1 lạng, cạo vỏ xắt nhỏ, tẩm mật sao cháy, tán nhỏ dùng 1 củ tỏi vùi trong lửa chín, bóc vỏ giã nát, trộn với thuốc viên bằng bột ngô trộn với thuốc làm viên bằng hột ngô đồng, mỗi lần uống 30-40 viên, với nước cơm vào lúc đói rất hay.

48. Kinh trị có thai tới kỳ đẻ lại đi lỵ

Hột dành dành đốt tán nhỏ, mỗi lần uống 2 lần với rượu, bệnh nặng uống không quá 4-5 lần là khỏi.

49. Kinh trị có thai mà đi lỏng không ngừng.

Gạo lâu năm sao vàng tán nhỏ, mỗi lần uống 2,3 đồng cân với nước cơm thì khỏi.

50. Kinh trị có thai đái ra máu:

Rễ cỏ tranh 1 nấm, mật 1 chén. Gừng sống 7 lát, nước 1 bát, sắc lấy một nửa mà uống là khỏi.

- Móng tay của người chồng đem đốt ra tro, tán nhỏ, hòa vào rượu cho uống là yên.

51. Kinh trị có thai tiểu tiện không thông, dưới rốn tịch bế, bụng trướng đầy.

- Sa nhân, Củ cỏ cú, giã tróc vỏ, 2 vị đều nhau sắc uống là khỏi.

- Cây mã đề giã vắt lấy nước cốt, hòa bột Hoạt thạch vào mà uống, lấy bã đắp xung quanh rốn, nóng lại thay là khỏi.

52. Truyền trị có thai, đại tiểu tiện không thông.

- Ốc bươu giã nát hòa với muối và cám đều chút ít, nướng nóng rịt trên rốn, nguội lại thay vài lần là thông.

- Chỉ xác bỏ ruột sao vàng, Keo da trâu sao. Đều bằng nhau tán nhỏ, luyện mật làm viên bằng hột ngô đồng, bột Hoạt thạch làm áo, mỗi lần uống 20 viên với nước nóng vào lúc đói, nếu nửa ngày chưa thông lại uống thêm 50 viên nữa.

53. Kinh trị có thai, bỗng nhiên đi đái ra nước đục như dầu, hoặc như nước đậu hoặc động thai đau bụng, và nhất thiết các chứng nhiệt khác đều chữa được.

Củ gai 2 lạng, rửa sạch, bạc nén tốt (hoặc đồ vàng bạc) 3 lạng nửa nước nửa rượu cùng rắc lên bỏ vàng bạc đi mà uống là khỏi; nếu không có vàng bạc, dùng độc vị Củ gai cũng được.

Không có đồ vàng bạc Kim ngân hoa cũng hay.

54. Kinh trị có thai, lậu nhiệt đau khổ, tay chân buồn mỏi.

Địa phu tử 6 lạng, nước 2 thăng, sắc còn 1 nửa mà uống, tự khỏi.

55. Kinh trị đàn bà có thai lậu nhiệt, đi đái dắt.

Hồn mã đề 2 phần, Hột vuông vang 1 phần, không có hột dùng rễ, tán nhỏ 1 phần sắc uống, đến lợi tiểu tiện thì khỏi.

Hột vuông vang, Hoạt thạch Mộc thông. Đều nhau tán nhỏ, mỗi lần uống 2,3 đồng, sắc nước hành làm thang.

56. Truyền trị có thai són đái không nhịn được.

- Mẫu lệ, Phèn chua. Đều bằng nhau, tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu nhạt với lúc đói.

- Tổ bọ ngựa cây dâu 11 cái sao tán nhỏ, chia làm 2 lần uống với nước cơm vào lúc đói là khỏi.

57. Truyền trị đàn bà có thai vì với cao mà thai bị sai lệch, trong bụng như có tiếng khóc.

Đồng tiền cổ 100 đồng, rải ở dưới đất, bảo người đàn bà ấy cúi xuống mà nhặt, mỗi lần 1 đồng, nhặt hết 100 đồng là yên. Hoặc lấy 1 cục đất ở hang chuột cống ở trong căn nhà trống mà ngậm.

58. Truyền trị đàn bà có thai, mà lên nhọt đau tức, nên uống phương thuốc này thì an thai tan độc.

Ô nước 5 đồng và sắc nhỏ, Keo da trâu 1,2 đồng. Sắc nước uống nóng.

59. Kinh trị đàn bà mỗi lần có thai 3,4 tháng thì hay sẩy thai không chịu uống thuốc.

Gà mái già nuôi được 4,5 năm, nhổ lông rửa sạch, luộc chín, cho gạo lức vào nấu cháo chín mà ăn, ăn vài lần là thai được củng cố, cho đến đầy tháng mới sinh

60. "Cao ích mẫu" kinh nghiệm chữa các chứng kinh nguyệt không đều, có thai ra huyết và sau khi sinh đẻ, nó là thứ thuốc rất quý của phụ nữ.

Cây ích mẫu lúc mùa hè trời nắng, nhổ lấy toàn bộ cành, hoa, rễ, lá, tùy dùng nhiều hay ít, rửa sạch giã nát, bỏ vào nồi to, lấy thứ nước đang chảy về hướng Đông đổ vào, sắc lấy 2 phần 3, bỏ bã lấy nước đọng, lại đổ vào nồi nhỏ, đun nhỏ lửa cô thành cao, đổ vào lọ sạch cất kín, mỗi lần dùng 1 độ đồng, tùy chứng mà dùng thang như sẽ nói thang như sau.

61. Phấn hồn đơn; cúng kinh nghiệm chữa các chứng như Cao Ích Mẫu:

Cây Ích mẫu toàn dùng hoa, lá, cành, rễ hái vào ngày 5 tháng 5, hoặc ngày 6 tháng 6 âm lịch, rửa sạch, treo phơi râm chỗ gió Đông cho khô tán bột, luyện mật làm viên như Hột đồng, mỗi lần uống 30 viên, dùng thang như sau:

- Có thai mà rốn và bụng đau, hoặc có tiếng khóc, thì thang với nước cơm.

- Lúc có thai hoặc sau lúc đẻ, mà rốn với bụng đau nhói, thai động không an, ra huyết không thôi, sắc nước Đương quy làm thang.

- Sau khi sinh đẻ thì lấy nước đái trẻ con làm thang mà uống với 30 viên thì có thể an hồn định phách, khí huyết tự nhiên điều hòa, mọi bệnh không sinh ra, lại hay phá tan được chứng đau máu, dưỡng được mạch khí, điều hòa được kinh lạc, hoặc uống với rượu.

- Nhau không xuông, và đẻ ngang không thuận, thai chết không ra được, lâu ngày bụng đầy trướng và đau tức, thì đều dùng Muối sao, sắc lấy nước lạnh làm thang.

- Sau khi sinh bị máu sẩm, say sẩm tối mặt, huyết nhiệt, miệng khát buồn phiền như hình thấy ma quỷ, nói bậy, bất tỉnh nhân sự, thì dùng nước đái trẻ con hòa với rượu làm thang.

- Sau khi sinh máu kết thành cục, đau chạy quanh rốn, bụng, có lúc phát nóng lạnh, đổ mồ hôi nhớt, hoặc mặt xám mắt đỏ, năm tạng nóng nảy thì đều dùng nước đái trẻ em hòa với rượu làm thang, hoặc gãi vắt lấy nước bạc hà làm thang cũng được. Sau khi sinh, máu hôi không ra hết, tích trệ đau nhói xông lên tim, ngực đầy tức thì dùng nước đái trẻ em hòa với rượu làm thang.

- Sau khi sinh di lị thì lấy nước cơm làm thang.

- Sau khi sinh băng huyết, rong huyết, thì lấy Gạo nếp sao, nấu lấy nước làm thang.

- Sau sinh rồi, ra khí hư (Bạch đái) hoặc trắng đỏ, thì sắc Keo da trâu và Ngải cứu làm thang mà uống.

- Sau khi sinh, chứng phong cắn răng nguy cấp, bại liệt nửa người, mất tiếng không nói được thì dùng Nước đái trẻ em làm thang.

- Sau khi sinh, suyễn thở ho hen, vùng ngực không thông lợ mửa ra nước chua, mặt mắt phù thũng, hai hông đau nhức, cử động kém sức, thì dùng rượu nóng làm thang.

- Sau khi sinh, trong ít tháng bị ho, tự đổ mồ hôi, tự nhiên phát nóng, lâu ngày biến ra nóng hầm hập, thì dùng Nước đái trẻ em làm thang.

- Sau khi sinh, nhức hai bên thái dương, ngáp dài, sợ hãi, hơi ngắn, gầy mòn, không muốn ăn uống, mình nóng tay chân vật vã, miệng đắng thì dùng bạc hà sắc làm thang.

- Dạ con lạnh, lâu ngày không có con thì dùng rượu nóng làm thang.

VIII - THAI TIỀN (THAI NGHÉN)

Thai nghén và sinh nở là việc to lớn có quan hệ đến tính mạng của đàn bà, vì máy mở đóng sớm chiều không hẹn, sự an nguy phút chốc không lường, mà tâm tình mỗi người không giống nhau và tâm bệnh cũng nhiều loại khác nhau. Nay biên chép mọi cách đều dưỡng phòng ngừa và các phương cấp cứu để mọi người tiện dùng trong khi lúng túng.

Trong các bệnh phụ khoa, chỉ có bệnh đẻ khố là nguy cấp hơn cả, vì cả tính mạng cả mẹ lẫn con hệ trọng giây lát, không cẩn thận sao được, cho nên những ngày tháng có thai, phải sinh hoạt cho đúng cách, ăn uống cho vừa chừng, thì đến khi sinh đẻ, nuôi nấng mới thuận hòa an ổn, mà mọi bệnh dẹp tắt hết. Nay giới thiệu những phép kiêng cử sinh đẻ ra đây, các bà có thai cần nên giữ gìn.

a) Kiêng ồn ào. Vì ồn ào làm cho thai phụ hoảng sợ khí tán loạn mà sinh đẻ khố

b) Kiêng vội rặn hoặc vội trục thai: hễ xem thấy đầu thai nhi đã chuyển xuống dưới thì mới cố sức mà rặn, hoặc có chậm thì dùng thuốc giục. Nếu con đang trở mình chưa thuận mà đã ra thuốc rặn và dùng thuốc giục thì con bị thúc đẩy mà ra ngang hoặc ra ngược.

c) Kiêng ngồi ẹp: Như lúc chuyển bụng thì đỡ dậy hoặc vịn mà dậy, không nên ngồi bẹp đè ép cửa mình thì con khó ra.

d) Kiêng lạnh: Lúc sắp đẻ mà gặp mùa đông trời rét, nên mặc quần áo dày ấm, không nên mặc đồ mỏng manh, làm cho khí huyết ngưng trệ, không đẻ được mau chóng.

đ) Kiêng nóng: nếu lúc sắp đẻ mà gặp mùa hè nóng nực, nên ở chỗ mát mẻ, không nên để nhiều người đến gần, vì nóng bức sẽ làm cho máu sẩm nghịch lên, cần phải cẩn thận lắm mới được.

Lúc chưa đẻ cứ nên ăn cháo trắng để bồi dưỡng, điều hòa nguyên khí, giúp cho mạnh sức để thai dễ sinh.

1. Nghiệm phương chữa lúc có thai đã 8 tháng.

Đào lấy 1 cục đất ở giữa cửa chợ độ 3 đồng mà thường đeo bên mình, đến lúc sắp đẻ, lấy 1 đồng nghiền nhỏ với rượu mà uống, rất hay.

2. Nghiện phương làm cho hoạt thái dễ đẻ, lúc chuyển bụng nên cho uống trước.

Hột mã đề tán nhỏ, dùng 1 đồng hòa với rượu mà uống, không uống được hòa với nước uống cũng tốt.

3. Kinh trị vì dong huyết mà thai khô ráo khó đẻ.

Hoa vông vang, nếu không có hoa thì dùng hột, tán nhỏ, hòa với nước nóng 2 đồng mà uống, hoặc với rượu càng tốt.

4. Kinh trị nước ối (nước nguồn) khô, khó đẻ:

- Dầu mè, mật ong. Đều 1 bát, đổ vào nồi đồng cùng nấu. Sôi 2, 3 lần dạo hớt bỏ bọt, Hoạt Thạch 1 lạng, trộn vào mà uống nóng, ngoài lấy mật và dầu xát bụng trên bụng dưới, dễ đẻ ngay. Phương này không những hoạt thai mà còn giúp cho huyết nữa.

- Lá vàng thiếp thứ lớn 5 miếng, (thứ nhỏ thời 7 miếng), lấy chậu sành, nhỏ vào vài giọt nước, bỏ lá vàng thiếp vào, bóc vỏ giấy chỉ lấy lớp vàng, dùng ngón tay bóp nát, trộn đều, lại đổ thêm vào 1 bát nước. Một người đỡ sản phụ ngồi dậy, lại 1 người lấy 2 ngón tay cái bấm vào 2 huyệt. Kiên tỉnh (chỗ trũng giữa vai) của sản phụ rồi đem nước thuốc ấy cho uống, thì thai ra ngay. Nếu chưa đủ tháng mà uống thuốc này cũng yên thai được.

- Mai mực 3 cái dùng thứ khô xốp tẩm dầu mè, đốt trên ngọn đèn cho dầu chảy xuống trong chén rượu, rồi than nó(mai mực) nghiền nhỏ hòa vào rượu ấy mà uống, là thai ra ngay.

- Ổ tò vò : 1 cái, hòa tan vào nước sôi uống vào là công hiệu.

- Hột bồ kết, lấy hai hột cho uống, hoặc gai bồ kết đốt cháy ra tro, tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với rượu, rất hay.

- Lá sen 1 miếng, hoặc 1 cánh Hoa sen nuốt vào

5. Kinh trị đẻ khó và nhau không xuống, hoặc thai chết không ra:

Hột thầu dầu, 14 hột, bỏ vỏ, giã nát, đem dịt vào 2 gan bàn chân là xuống ngay; khi là hạ ngay.

- Nước đái trẻ em, 1 bát, hành trắng 5 củ, gừng sống 3 lát. Sắc sôi 3 dạo uống nóng là hạ ngay.

6. Kinh trị đẻ khó lâu ngày, con chết trong bụng (16)

- Ban miêu 2 con, bỏ đầu, cánh, chân, trộn với gạo sao vàng, bỏ gạo lấy ban miêu tán nhỏ hòa với nước uống là ra ngay, nếu chưa ra lại uống nữa, bất quá 3 lần.

- Cây ích mẫu giã sống vắt lấy nước 1 thăng, sắc còn 1 nửa, uống vào là đẻ ngay, hoặc Thứ khô, sắc nước uống cũng hay.

- Lá ngải cứu 5 lạng, (đồng cân), rượu 3 lát. Sắc còn 1 bát cho uống xuống ngay tự yên.

- Hồng hoa nửa nước, nửa rượu sắc uống là xuống ngay.

7. Kinh trị con chết trong bụng 2, 3 ngày, bụng trướng đau gần chết:

Lấy 100 cái kim may quần áo, mài với nước, chia uống 3, 4 lần; hoặc dùng lưỡi dao mài mà uống, ngoài lấy hòn đá nam châm thứ tốt dí vào cả mình là xuống ngay.

- Lấy lưỡi búa nung vào lửa cho đỏ hồng, tôi vào trong bát rượu, đợi ấm cho uống là con ra ngay.

- Gà trống đen 1 con, cắt cổ nhổ lông, rửa sạch, đổ nước 3 thăng, nấu còn nửa, bỏ gà đi, dùng miếng vải nhúng nước đang lúc nóng, xát vào dưới rốn, thai ra lập tức.

8. Kinh trị con chết trong bụng, xem lưỡi mẹ mà thấy xanh đen là đúng.

Phát tiêu 3 đồng, nghiền nhỏ, hòa với nước đái trẻ em đang nóng mà uống, đi ngoài ra nước bẩn, thai ra là yên.

9. Truyền trị con chết trong bụng 2,3 ngày không xuống, bụng trướng đau, nguy đến nơi:

- Cứt chuột đực (2 đầu nhọn) 14 hòn, nước 3 thăng, nấu còn 1 thăng, lắng lấy nước trong, cho gạo vào nấu cháo mà ăn, lập tức xuống ngay.

- Cứt gà trống, 21 cục đổ nước sắc sôi, dùng gạo trắng, nấu cháo mà ăn, xuống ngay.

- Lòng đỏ trứng gà 1 cái, gừng sống, giã nát, vắt lấy nước 1 chén, hòa đều nhau mà uống thì xuống ngay.

- Dầu vừng và mật ong bằng nhau, hòa lẫn sắc mà uống nóng, xuống ngay.

- Hột vong vang tán nhỏ hòa với rượu 1 đồng mà uống: Nếu cấm khẩu nguy cấp thì cạy răng đổ vào là sống ngay.

- Nước đái người chồng 1 bát sắc sôi, cho uống nóng là xuống ngay.

10. Kinh trị thai chết trong bụng, cũng trị nhau không xuống:

Tiết dê, chặt lấy 1 chén, đang nóng uống vào thì nhau sẽ xuống ngay.

11. Kinh trị thay chết trong bụng, hoặc đẻ ngang đẻ ngược, sản phụ muốn kiệt hơi:

Đất lòng bếp, tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng, hòa với nước tro uống và xát vào lỗ rốn, thì đầu đứa con sẽ đội lên mà ra, rất hay.

12. Kinh nghiệm châm kim chữa trường hợp đẻ ngang đẻ ngược.

- Dùng hào châm châm vào lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân của con đã lòi ra sâu 1 - 2 phân châm 3 - 4 huyệt, lấy muối xát vào chỗ chân, nhẹ tay đẩy vào, con bị đau sẽ thụt tay thụt chân vào là thuận chiều mà sinh.

- Hoàn đơn dùng rịt vào gan bàn chân của đứa trẻ thì thai sẽ trở lại thuận ngay.

13. "Quan âm cứu khổ tán", kinh nghiệm chữa mọi trường hợp đẻ khó đẻ ngang đẻ ngược và con chết trong bụng không ra:

Nhục quế, 2 đồng, Xạ hương chút ít hòa với rượu cho uống là xuống ngay.

14. Kinh trị đẻ ngang, đẻ ngược, cả mẹ lẫn con sắp chết:

- Xác rắn 1 cái, xác ve 14 cái, tóc rối 1 cục, cùng đốt, tán nhỏ, chia làm 2 lần, hòa với rượu mà uống, một chốc là uống lần nữa, nằm ngửa 1 lúc là thai ra.

- Xác rắn đốt cháy tán nhỏ mỗi lần dùng 5 phân, uống với rượu hay lắm.

- Hột mã đề, tán nhỏ, hòa với rượu 2 đồng mà uống là đẻ thuận.

- Lông dái của người chồng, đốt cháy, nghiền nhỏ hòa với rượu cho uống liền bụng mà đẻ ra.

- Hột tơ hồng xanh, 2 đồng, tán nhỏ, hòa với rượu mà uống.

- Phương trên da thêm hột mã đề 2 đồng.

- Bụi trên xà nhà, hòa với rượu uống là ra ngay.

- Hột hòe nuốt xuống 14 hột là ra.

15. Kinh trị xót nhau không xuống, bụng trướng khốn khổ sắp chết.

Dế dụi 1 con, nước 1 bát. Sắc sôi 20 dạo đổ vào lọt cố họng, là ra ngay.

16. Kinh trị xót nhau không xuống:

- Hành trắng tươi 3 củ, nhai nhỏ, nuốt xuống, là ra ngay.

- Gai bồ kết, đốt tán nhỏ, mỗi lần dùng 1 đồng, uống với rượu nóng, tự ra.

- Lòng trắng trứng gà. Dấm ngon. Đều 1 nửa trộn đều cho uống là xuống ngay.

- Hành sắc làm thang, dùng gạc huo7u mài 1 đồng cân mà uống, xuống ngay.

- Hồng hoa 1 lạng, sao nóng. Rượu ngon 5 chén. Đổ cho uống nóng, hoặc không uống được rượu thì dùng nước đái trẻ em mà thay.

Chứng này là do khí yếu mà huyết ứ đầy ở bào thai cho nên dùng rượu làm cho khí mạnh lên, dùng hồng hoa để tan ứ huyết.

- Phương trên thêm gỗ vang cùng sắc uống.

- Lấy đế giày của sản phụ, hơ nóng đem chườm chỗ bụng dưới, nguội lại là thay, chườm 7 lần là nhau xuống.

- Bảo bà đẻ ngậm ngọn tóc vào trong miệng làm cho ọe mửa thì nhau xuống ngay.

- Tỏi 1 củ, giã nát, uống với nước.

- Hột vòng vang 1 vốc, ngưu tất 1 lạng, nước 2 thăng. Sắc còn 1 thăng, mà uống, xuống ngay.

- Bồ hoàng, tán bột, mỗi lần uống 2 đồng với nước chín.

- Đậu đen nửa cân, sao đen, rượu 3 thăng, nấu còn nửa, chia làm 3 lần uống thì nhau ra.

- Đậu đỏ, sinh trai thì 7 hột, gái thì 9 hột, múc nước chảy về hướng Đông và uống với đậu thì nhau ra ngay.

- Đất lòng bếp hòa với dấm như bùn đắp vào lỗ rốn là xong ngay.

- Lá sen, sao thơm , tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng cân, thang với nước đái trẻ em, hoặc với nước nóng, ra ngay

- Nhục quế, tán nhỏ, 2 đồng, đợi lúc đau lắm, lấy nước đái trẻ em làm thang mà uống là ra.

17. Truyền trị khi đẻ lòi cả ruột ra không có lên được:

- Dấm ngon 1 chén, phun vào mặt sản phụ, phun 1 lần thì thụt vào 1 ít, bất quá chỉ 5, 3 lần phun là thụt lên hết, rất hay.

- Bán hạ, tán nhỏ, thường thổi vào trong lỗ mũi, gây nhảy mũi được là ruột sẽ co vào hết.

18. Kinh trị sinh lòi ra cả ruột.

- Hạt thầu dầu 14 hạt, bóc bỏ vỏ, nghiền nát đem đắp lên đỉnh đầu và lồng ngực, ruột sẽ co vào.

- Dùng giấy cuộn lại, dùng dầu mè thắp cháy rồi thổi cho tắt, dùng gối ấy xông vào lỗ mũi. Làm 3, 5 lần thì ruột sẽ co vào hết.

- Chỉ xác, thái mỏng, sắc ngậm hồi lâu thì ruột sẽ co lên.

IX. SẢN HẬU (SAU KHI ĐẺ)

Đàn bà sau khi sinh nở, tinh thần hao tổn, khí huyết kém hư, sinh lạc rời rạc, gân xương yếu đuối, toàn thân như cành liễu trước gió, như cá ngược dòng, lúc bấy giờ nên giữ gìn chăm chút bồi dưới, buồng the kín đáo, tính tình phải ôn hòa, tay chân thoải mái, nói năng nhỏ nhẹ, ăn uống có điều độ, kiêng khem, quần áo thì ấm áp vừa phải, cẩn thận được như thế thì bệnh sẽ tiêu tan, nếu mà sai phạm đôi chút thì nguy hại không nhỏ. Nội kinh có nói: "Lúc lầm lỡ chỉ nhỏ như mày lông mùa thu, mà khi phát bệnh thì to bằng quả núi" như thế không cẩn thận sao được. Nay chép các cách chữa ra sau để đề phòng khi cấp cứu.

1. Khi đẻ ra rồi dù có bệnh hay không bệnh, nên cho uống phòng trước thì các bệnh không sinh.

- Nước đái trẻ em hòa với rượu mà uống, ít ngồi giường ghế cao, không chống gối nằm ngửa, chốc chốc phải gọi tỉnh dậy, đừng để ngủ say. Nếu sau khi sinh huyết đọng thành cục mà bụng đau, thì nên dùng thuốc nói trên . ( đồng tiện hòa với rượu mà uống thì rất hay )

- Nghệ 1 củ nướng chín ăn với rượu và nước tiểu trẻ con.

- Dùng 1 cái lò xo nhỏ, bỏ than hồng vào để cạnh giường thường lấy dấm ngon, rảy vào, làm cho hơi dấm xông vào các khứu, làm như thế 3 ngày thì bệnh máu sậm trừ hết.

- Kinh giới hay sơn khô (đồ sơn mài cũng được), đốt lên để xông rất hay.

- Lá quan âm 1 nắm, rửa sạch, giã nát, hòa với nước cho uống có thể trừ được máu ứ, tươi đẹp nhan sắc, ăn uống tăng tiến.

2. Kinh trị các bệnh sản hậu.

Đào nhân 200 hột, (bỏ vỏ và đầu nhọn, thứ nhất 2 nhân thì không dùng), sao qua, giã rất nhỏ, lấy dấm bột đấu rưỡi, quậy cho nhão như cháo, đổ vào trong lọ con, trét kín miệng, đặt vào trong nồi nước, nấu sôi 1 buổi, mỗi lần dùng 1 muỗng, hòa với rượu mà uống, ngày uống 2 lần rất hay.

3. Kinh trị đẻ rồi bị máu sâm, tinh thần rối loạn, miệng câm mắt mờ.

- Hồng hoa, 5 đồng, tán nhỏ, hòa với rượu mà uống.

- Nước đái trẻ em 1 chén, rượu 1 chén và nước mới múc sắc uống.

- Phương trên gia thêm mần tưới, cùng sắc uống.

- Hoa kinh giới tán nhỏ, nước đái trẻ em hòa vào uống là khỏi.

- Phương trên gia thêm nhân hột đào nửa phần.

- Lá hẹ cắt nhỏ, bỏ vào trong bình, giám nấu sôi đổ vào đậy kín miệng bình, mà chọc thủng 1 lỗ xông vào trong lỗ mũi là tỉnh.

- Bán hạ tán nhỏ, viên bằng hột đậu, nhét vào trong lỗ mũi là tỉnh ngay, cũng là thuốc rất hay chữa được 5 chứng tuyệt (17)

Năm chứng tuyệt: chết đuối, chết vì thắt cổ, chết vì vật đè, bóng đè, chết rét.

4. Truyền trị khi sinh rồi, huyết dịch lên hôn mê sắp chết.

Mật gấu 1 phân mài với rượu đổ vào tỉnh ngay.

5. Truyền trị sau khi sinh, máu sâm đưa lên, chóng đầu mờ mắt.

- Cỏ roi ngựa, cỏ ích mẫu, ké đầu ngựa, tẩm rượu đều 1 lạng, hồng hoa gõ vạn đều 8 đồng. Cùng tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng với nước sôi là khỏi.

- Ích mẫu và cây ké bằng nhau, gừng 3 lát sắc nước uống.

- Lá mần tưới, lá thanh táo, cỏ bàn chầu. Đều bằng nhau, giã nát nước 1 bát, lấy nửa mà uống, đến lành thì thôi, hoặc hòa nước đái trẻ em vào càng hay.

- Phương trên chỉ có mần tưới và hồng hoa.

- Lá sen, khương hoàng, hồng hoa. đều bằng nhau, sao tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng, dùng nước đái trẻ em làm thang.

- Lá sen tàn, cỏ bàn chầu, lá diếp cá, đều bằng nhau, cùng giã nát, cho nước đái trẻ em vào vắt lấy nước uống , bã đắp lên xoáy thượng.

- Vỏ cây vuông già (lão đòng bì) bỏ vỏ ngoài. cỏ bàn chầu. lá mần tưới, ngưu tất. Đều bằng nhau, sắc nước uống, và giã nát đặt trên xoáy thượng là khỏi.

- Gạc hươu đốt tồn tính, đổ ra đất cho tiết hết hỏa độc, tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng, thang với rượu tỉnh ngay.

- Gỗ vạn 3 lạng, nước 2 bát, sắc còn phân nửa, chia 2,3 lần uống là khỏi.

6. Kinh trị sau khi sinh huyết ra quá nhiều không cầm được hoặc hơi đau bụng:

Quán chúng 1 củ, dùng dao gọt vỏ bỏ lông, lấy giấy thấm vào dấm cho ướt bọc lại nhiều lần, nướng thơm tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng, thang với nước cơm vào lúc đói rất hay.

7. Kinh trị sau khi đẻ máu ra quá nhiều gầy mòn gần chết:

Bồ hoàn (sao) 2 lạng, nước 2 thăng, sắc còn nửa mà uống là khỏi.

8. Kinh trị sau khi đẻ mất huyết sinh khát:

Hạt sen, ý dĩ, nghiền sống cho nhỏ, 2 đồng, uống với nước cơm khỏi ngay.

9. Kinh trị sau khi sinh ra huyết băng, huyết không thôi:

- Thạch xương bồ bột lạng rưỡi, rượu 2 chén, sắc lấy nửa, chia 3 lần uống nóng, trước khi ăn.

- Xác gương sen, hai cái, hương phụ 2 lạng. Cùng lúc tồn tính, tán nhỏ , mỗi lần uống 2 đồng với nước cơm, ngày uống 2 lần rất hay.

- Củ địa liền gãi nhỏ thành bột, mỗi lần uống 1 đồng, thang với rượu uống ngày 2 lần là khỏi.

- Cứt sâu dâu lấy trong cây dâu, sao vàng mỗi lần uống 1 đồng thang với rượu, ngày uống 2 lần là khỏi.

- Rễ dâu, cạp bỏ vỏ ngoài, sắc nước uống là khỏi.

10. Truyền trị sau khi sinh huyết ra không thôi, hoặc huyết độc công vào trong, buồn phiền mặt xanh khí lạnh, muốn chết:

Tiết dê lấy cho uống tươi rất hay.

11. Truyền trị sau khi sinh mà máu hôi ra không hết mà đau lưng, đau bụng thỉnh thoảng nóng lạnh nhức đầu, không muốn ăn uống, lại thêm cảm mạo, phát nóng rét:

Hương phụ giã tróc vỏ, 2 phần, ô nước, trần bì, tía tô đều 1 phần, gừng khổ nửa phần, nước 1 bát, sắc khô uống nóng là khỏi.

12. Kinh trị sau khi sinh ứ máu:

Nhân hột đào 20 hột, bỏ vỏ, bỏ đầu nhọn, (loại hột 2 nhân không dùng) ngó sen 1 tấc sắc nước uống là khỏi.

13. Kinh trị sau khi sinh khí huyết xấu công vào tim, huyết hôi không ra được.

Đất lòng bếp tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu, sẽ ỉa ra chất động, khỏi ngay.

14. Kinh trị sau khi sinh máu hôi, không ra hết, chạy vào vùng ngực lưng hông, làm cho bế tắc lại đau khắp mình:

Cỏ lá tre, gừng, 2 vị bằng nhau, sắc nước uống rất hay.

15. Kinh trị sau khi sinh máu hôi ra không hết ứ đọng thành khối:

Củ cỏ cú gãi tróc vỏ, tẩm nước đái trẻ em mà sao, đảo nhân bóc bỏ vỏ đầu nhọn. Đều bằng nhau, tán nhỏ, dùng giấm nấu hồ làm viên bằng hột ngô đồng, mỗi lần uống 30, 50 viên vào lúc đói với nước gừng sắc lên.

16. Kinh trị sau khi sinh máu hôi ra không hết, công vào trong sinh đau bụng:

- Gạc hươu đốt tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng, dùng đậu sị sắc làm thang ngày uống 2 lần rất hay.

- Ngải cứu khô 1 vốc, giã nát, sao với dấm cho nóng, dịt lên lỗ rốn, lấy vải phủ lên, dùng âu đồng trong đựng than đỏ chườm lên trên, đợi trong miệng có hơi ngải cứu thì đau tự khỏi.

- Dùng vảy cá chép đốt tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với rượu, lập tức huyết thông và hết đau.

- Lá sen già, ở trên mặt nước thì tốt, sao thơm tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng, dùng nước đái trẻ em hòa vào mà uống, rất hay.

- Bồ hoàn cách giấy sao qua, mỗi lần dùng 1 đồng, sắc với nước chảy uống rất hay.

- Phương trên gia thêm củ gai càng tốt.

- Vỏ quả vải, 1 nắm to, sắc đặc mà uống yên ngay.

17. Truyền trị đẻ rồi rối loạn, khí huyết xông lên, tim bụng đau:

- Ngó sen giã vắt lấy nước 2, 3 thang mà uống là yên.

- Trứng gà 1 quả, dùng 1 bát nước đái trẻ em mà luộc mà ăn là yên

- Quế tâm tán nhỏ, dùng mật chó 1 cái, trích lấy nước hòa vào làm viên bằng hột củ súng, mỗi lần dùng 1 đồng, hòa với rượu mà uống là yên.

- Gừng sống 3 lạng, xắt lát, nước 5 thăng, sắc còn nửa chia uống 3, 4 lần là khỏi.

- Củ nghệ đốt tồn tính, tán nhỏ, 2 đồng, dấm 1 chén hòa lẫn cho uống.

18. Kinh trị sau khi đẻ huyết tụ thành báng đau bụng:

- Nhục quế tán nhỏ, mỗi lần dùng 1 đồng với rượu thì huyết ứ tự tan.

- Phương trên gia thêm Khương hoàng, phân lượng cũng bằng quế.

- Hột kinh giới tán nhỏ, mởi lần dùng 1 đồng với rượu là khỏi.

19. Truyền trị sau khi đẻ vì huyết hay khí xông lên mà đau nhói khắp nơi như có mùi đâm

Bồng nga Truật sao , Sơn khô sao, 2 vị bằng nhau, sắc nước uống rất hay.

20. Kinh trị sau khi đẻ huyết xấu chạy ra chân tay và bụng hơi trệ xuống:

Xương đầu chó, đốt tán nhỏ, uống hai đồng với rượu, rất hay.

21. Kinh trị sau khi đẻ trúng phong miệng câm - mình cứng đờ, mặt xanh chân tay uốn ván:

Nước tre non 1, 2 thăng cho nước gừng vào một hai chén, cùng chia uống hai lần là khỏi.

Hoa kinh giới, sao qua tán nhỏ, mỗi lần uống hai đồng với rượu hoặc với nước đái trẻ em cũng được.

- Dây tầm phỏng, phơi khô tán nhỏ, mỗi lần uông một đồng, dùng nước đái trẻ em làm thang. Lúc cấp bách thời hái lá nó, giã nát, hòa với nước đái trẻ em, vắt lấy nước vắt cho uống là khỏi.

- Chất trắng trong cứt gà, 1 vốc, Đậu đen 2 vốc rưỡi. Tẩm rượu sao vàng, hoặc nấu qua, lấy 1 chén nước tre non vào nửa phần mà uống, ra được mồ hôi là khỏi.

- Đất lòng bếp 1 lạng rưỡi, gừng khô nướng 5 đồng. Đều tán nhỏ mỗi lần uống với rưỡi, ngày uống hai lần không cứ lúc nào.

- Tỏi 30 tép, nước 1 bát to, sắc lấy 1 phần 3, đổ cho uống là sống.

- Nước đái trẻ em, 1 bát, gừng sống vắt giã lấy nước cốt 1 chén, hòa vào uống, tỉnh ngay.

- Ké đầu ngựa, phơi râm, tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng cân với rượu, là sống lại.

22. Truyền trị sau khi đẻ trúng phong phiền khát :

Hột hồng hoa 3 vốc, sao vàng, giã giập, sắc nước, dần dần uống xuống là khỏi.

23. Kinh trị các thứ bệnh sau khi đẻ hoặc huyết nhệt, hoặc trúng phong nguy cấp, hoặc lưng cứng miệng câm, hoặc phiền nóng cuồng hỏa, khát nước, hoặc đầu hoặc mình đều phù dũng, hoặc ngứa cả người, miệng ọe, mắt trực thị, hoặc chân tay tê cóng mắt xây xẩm, đó đều là chứng hư nhiệt trúng phong:

Đậu đen 3 thăng, sao cháy hơi có khói, cho vào 5 thăng rượu và ngâm qua1 ngày, rồi uống rượu 1 thăng, nằm đắp mền kín cho mồ hôi ra ướt mình là lành; nếu cấm khẩu thì gia thêm. Độc hoạt nửa lạng, giã nát cùng ngâm vào rượu.

Sau lúc đẻ thường nên uống phương này để phòng ngừa phong độc, lại tiêu được khí uất, công hiệu rất chóng.

24. Kinh trị sau khi đẻ tức đầy hoặc bụng trướng ăn không được:

- Đậu đỏ 14 hột, đốt tồn tính, tán nhỏ hòa vào nước đun sôi để nguội mà uống là khỏi.

-Lá nhãm 1 nắm , sắc nước uống tự tiệu.

-Xương chó trắng, đốt tán nhỏ liều dùng 1 đồng hòa với nước nấu sôi để nguội uống là khỏi.

- Thanh bì sao qua tán nhỏ, mỗi lần dùng một đồng, lấy hành trắng 2, 3 tép sắc nước hòa thêm nước đái trẻ em vào mà uống nóng ắt khỏi.

25. Truyền trị sau khi đẻ bần thần khó chịu đổ mồ hôi:

- Lá tre 1 nắm, sắc nước mà uống bất kỳ lúc nào, rất hay.

26. Kinh trị sau khi đẻ bần thần khó chịu đổ mồ hôi, bất tỉnh nhân sự:

Sừng dê rừng đốt tán nhỏ, uống 1 đồng với nước chảy, chưa khỏi lại uống nữa.

27.Truyền trị sau khi đẻ hư tổn gầy còm, đại tiện bế:

Cao da trâu cắt nhỏ, sao khô, Chỉ xác bỏ ruột sao; đều 2 lạng, Hoạt thạch 1 lạng. Đều tán nhỏ, luyện mật làm viên bằng hột ngô đòng, mỗi lần uống 20, 30 viên với nước nóng, nửa ngày chưa thấy đi đại tiện thì lại uống nữa.

28. Kinh trị sau khi đẻ nhiều mồ hôi đại tiện bón uất.

Hột tía tô, Hột me bỏ vỏ, đều nửa vốc, rửa sạch, nghiền nhỏ, lại cho nước vào nghiền lại, lấy nước 1 chén, chia làm 2 lần, nấu cháo mà ăn rất hay.

29. Truyền trị sau khi đẻ đại tiểu tiện đều không thông.

Hoa đào, Hoạt thạch,Hột vuông vang, Hạt cau già, Chỉ thực, đều bằng nhau, Cam thảo nửa phần, cùng làm 1 thang, nước 1 bát, sắc lấy 7 phần uống nóng.

- Trần bì ( bỏ xơ trắng ) sao, tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu vào lúc đói, thông ng.ay.

31. Truyền trị sau khi sinh đổ mồ hôi trộm:

Mẫu lệ, tán nhỏ dùng 1 miếng thịt nạc nấu nhừ, bỏ thịt lấy nước mà uống với thuốc tán là khỏi.

32. Kinh trị sau khi sinh hư nhược mà đổ mồ hôi:

-Nước tre lá non 3 chung, uống nóng, lúc lâu lại uống nữa, rất hay.

-Rau sam giã vắt lất nước mà uống là khỏi.

33. Kinh trị sau khi đẻ, tả lỵ lâu ngày, tân dịch khô kiệt, phiền khát uống nước nhiều, miệng khô lưỡi khô ráo, tay chân phù thũng:

Bí đao 1 quả, lấy đất sét bọc ngoài dày 5 tấc, nung vào lửa cho chín bổ đôi ra, vắt lấy nước mà uống, bài này cũng chữa được bệnh hàn khác nước.

34. Kinh trị sau khi đi lỵ ngày 40, 50 lần:

Cứt bù xè cây dâu sao vàng, lấy nước rưới vào cho ướt viên lại bằng hạt nhãn, mỗi lần uống 1, 2 viên với nước cơm đến khỏi thì thôi.

35. Kinh trị sau khi đẻ, đi lị trắng hoặc đỏ, đau bụng mót rặn:

Nhựa cây đào sao nhỏ, bồ hoàng sao qua, trầm hương. Các vị đều bằng nhau tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với nước cơm sau khi ăn rất hay.

36. Kinh trị sau khi đẻ đi lị trắng đỏ lẫn lộn:

Rau dền tía 1 nắm cắt nhỏ nấu nước bỏ bã, cho gạo nếp 3 vốc vào nấu cháo mà ăn lành ngay.

Yếm rùa, tẩm dấm, nướng 8,9 lần cho thật vàng, tán nhỏ uống với nước cớm vào lúc đói.

37. Truyền trị sau khi đẻ, đi lị khát nước không chừng.

Mạch môn bỏ lõi 2 đồng (ô mai 2 quả). Sắc uống dần dần, nhắp xuống là khỏi.

38. Kinh trị sau khi đẻ, đi lị ra máu và tiện không thông giữa rốn đau xoắn:

Rau sam, giã vắt lấy nước 1 bát, sắc sôi, hòa vào 1 chén mật uống là khỏi.

39. Truyền trị sau khi đẻ, đi lị hoặc đau bụng:

Vỏ cây lấu, vỏ cây vải. Nước 1 bát, sắc lấy nước uống là khỏi.

40. Truyền trị sau khi đẻ hoặc lúc có thai bị đi lị:

- Hột dành dành sao đen, tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với nước nâu sôi vào lúc đói, vào lúc đói, bệnh nặng bất quá chỉ 5 lần là hoàn toàn yên.

Hoa kinh giới 4,5 cành, bỏ vào trong chén, lấy đóm tre đốt tồn tính, cho vào chút xạ hương tán nhỏ, hòa vào nước sôi mà uống, rất hay.

41. Truyền trị sau khi đẻ ỉa chảy:

Muội nồi, gạo cũ (trần mễ) 2 vị bằng nhau, tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với nước cơm vào lúc đói là khỏi.

42. Kinh trị sau khi đẻ ỉa chảy không cầm được:

Lá ngải cứu khô nửa lạng, gừng già nướng chín, nửa lạng, sắc nước đặc uống 1 lần là cầm ngay.

43. Kinh trị sản hậu ỉa ra máu:

Tóc rối rửa sạch đốt tán tro, 1 đồng, hòa với rượu nóng mà uống là khỏi.

44. Kinh trị sản hậu són dái không nhịn được:

- Cỏ lót ổ gà đốt tán nhỏ, mỗi lần dùng 1 đồng, hòa với rượu mà uống thì cầm được.

- Chất trắng trong cứt gà đốt tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng, hòa với rượu rất hay.

- Lông gà đốt ra tro tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với rượu nóng là khỏi.

- Bong bóng heo và bao tử heo đều 1 cái, gạo nếp nửa cân. Dồn vào trong bong bóng, lại đem bong bóng dồn vào trong bao tử. Cho thêm gừng hành, vỏ quýt và muối và nấu ăn rất hay.

45. Kinh trị sau khi đẻ đái ra máu:

Ngưu tất sắc ra thuốc uống thì khỏi.

46. Kinh trị hư lao, mình nóng hầm hập, chân tay mỏi rũ:

Bao tử heo đực xẻo bỏ màng, thái nhỏ nấu cháo với gạo, nêm muối cho ăn lúc đói rất hay.

- Dùng cật heo cách làm như trên.

47. Kinh trị sau khi đẻ mình nóng , da thịt nổi hạt như hạt thóc:

Nhân hạt đào nghiền nát trộn với mỡ heo bôi vào là khỏi.

48. Kinh trị do huyết kém sinh thủy thũng phong thũng.

Lá mần tưới, phòng kỷ. Hai vị bằng nhau tán nhỏ, liều dùng 2 đồng cân với dấm là tiêu.

Ích mẫu thảo, hồng hoa, tô mộc. Ba vị bằng nhau sắc nước cho uống hoặc chế thêm nước đái trẻ em vào cho uống càng hay.

- Rau dừa nước giã nát, cho vào ít muối trộn đều dịt vào lỗ rốn, đái được thì khỏi.

49. Kinh trị sau khi đẻ kinh sợ hồi hộp:

Tim heo 1 quả, đậu sị 1 vốc. Đổ nước nấu chín bỏ đậu dùng tim heo mà cho ăn là khỏi.

50. Kinh trị sau khi đẻ nói mê hoảng, chóng mặt, phiền khát không thôi.

Gừng sống 5 đồng, Củ cỏ cú giả tróc vỏ 1 lạng, Cùng tán nhỏ, mỗi lần dùng 2 đồng, gừng 3 lát, táo 1 quả sắc nước làm thang mà uống.

51. Kinh trị sau khi đẻ mắc chứng nấc 3, 4 ngày không thôi, nguy cấp gần chết:

- Quế nhục cạo bỏ vỏ thô 5 dòng, Gừng sống giã vắt lấy nước nửa bát. Cùng nấu sôi, nhờ người khác hơ tay vào lửa cho nóng mà áp vào lưng, rồi lấy thuốc đã nấu trên mà đắp vào, đắp hết thuốc thì khỏi.

- Mứt hồng cắt nhỏ sắc nước uống rất hay.

52. Kinh trị sau khi đẻ thở dốc, mặt xám đen muốn chết:

Gỗ vang 2 lạng, nước 1 bát, sắc còn nửa, cho bột nhân sâm vào lạng vào mà uống rất hay.

53. Kinh trị vì tức giận mà khóc lóc, hay hại đến can khí mửa ra nước xanh:

Lá hẹ 1 nắm to, rửa sạch giã vắt lấy nước cốt cho vào tý nước gừng, hòa đều mà uống là yên.

54. Kinh trị sau khi đẻ chảy máu cam:

Hoa kinh giới đốt tán nhỏ 2 đồng, hòa với nước đái trẻ em uống là hết.

55. Kinh trị sau khi đẻ mắt nhắm phiền muộn:

Đậu đỏ nghiền nhỏ, mỗi lần dùng 2 đồng hòa với nước chảy mà uống, ngày uống 2 lần thì kiến hiệu.

56. Truyền trị sau khi đẻ gân rút, tay chân co quắp:

Hoàng nàn 1 đồng, củ cỏ cú giã tróc võ 1 đồng rưỡi, Vỏ bầu đắng 1 đồng rưỡi. Cùng tán nhỏ, lấy bột đậu xanh khuấy hồ làm viên bằng hạt đậu xanh, mỗi lần dùng 3 viên, cắt 1 lát chuối chín, nhét viên thuốc vào mà nuốt vào lúc đói. Nếu người bệnh khí huyết khỏe mạnh, thì dùng 3 viên thuốc trên bằng nhau tán nhỏ, mỗi lần lấy 1 đồng tiền xúc chia làm 4 phần, mỗi lần uống một phần với rượu rất hay.

57. Kinh trị sau khi đẻ âm hộ sưng đau:

- Nhân hột đào đốt tán nhỏ, rắc vào là tiêu hết.

- Nhân hột đào (bóc vỏ bỏ đầu nhọn), Ngũ vị tứ, Phèn phi. Ba vị đều nhau tán nhỏ, rắc lên miếng giấy rịt vào là khỏi.

58. Kinh trị sau khi đẻ sa dạ con (do Ngụy phu nhân truyền).

- Gừng già 3 cân để cả vỏ, giã nát, dầu mè 2 thăng, trộn đều sao khô, trước lấy lụa mềm gấp vuông lại 3, 4 lần, khiến người khẽ tay nâng dạ con lên gấp làm 3 đoạn nhét vào âm hộ, rồi lấy lụa gối thuốc hơ nóng mà ép vào, nguội lại thay, làm như thế 1 ngày đêm thì nó thụt vào quá nửa, 2 ngày sau thì tụt vào hết.

- Trước dùng nước nóng ngâm rửa cho mềm, rồi dùng phân chuột bỏ vào trong bát nhỏ, thắp lửa đốt , và dùng ống tre để dẫn khói vào mà xông là thụt vào ngay rất hay.

- Hột xà sàng gói lụa lại, nấu nóng mà chườm vào

- Hột xà sàng 5 lạng, ô mai 4 quả. Cùng sắc với nước, ngày rửa 5, 6 lần rất hay.

- Kinh giới, bồ kết đều bằng nhau, sắc nước đặc mà rửa, lại lấy nước sôi mà bôi vào là nó lại thụt vào.

- Lá mầm tưới 4 lạng, nấu nước mà xông, đợi ấm, thì rửa 2, 3 lần, lại cho phèn phi vào, nấu lên mà rửa là khỏi.

- Lưu hoàng, mai mực đều 5 phần, ngũ vị tử 1 phần. Đều tán nhỏ, mỗi lần dùng 1 đồng bôi vào chỗ đau, ngày 3 lần rất hay.

X. TIỂU SẢN (SẨY THAI)

Đại sản là đẻ đủ ngày đủ tháng, tiểu sản tức đẻ non là thai chưa đủ ngày tháng đã sinh, đại sản là thường, tiểu sản là biến. Đại sản ví như cây tốt tươi, quả chín tróc miệng đĩa rồi tự rụng, tiểu sản ví như cây khô héo, quả thương tật mà rơi đấy là do khí huyết của mẹ không được bồi dưỡng, tạng phủ bị tổn thương hại mà sinh ra, cho nên bị tiểu sản thì phải chăm non, kiêng chứ còn phải cẩn thận hơn lúc đại sản mới tốt, chớ cho là việc nhỏ việc thường mà xem nhẹ.

1. Kinh trị co thái chưa đủ ngày mà bị sẩy, bụng chướng đau, nóng chảy không yên:

Cá chép 1 con, nặng chừng 2 cân, đánh vẩy mổ bỏ ruột, dùng gạo nếp 1 cân cho muối, tương vào nấu ăn, ngày 3 lần rất hay.

2. Kinh trị sẩy thai ra huyết, nóng lạnh nhức nhối, điên hoảng:

- Gạo hươu đẽo vụn sao vàng tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng rất hay.

- Đậu sị 1 vốc, sắc lấy nước mà uống với thuốc trên càng hay.

- Lông gà đốt ra tro tán nhỏ, mỗi lần uống với rượu nóng, hồi lâu lại uống, đến khỏi thì thôi.

3. Truyền trị sẩy thai, ra huyết quá nhiều, bụng đau mặt xanh, sắp chết:

Trứng gà đương ấp nửa chừng, dùng rượu nửa bát đun sôi, cho trứng gà vào luộc chín, rồi bỏ rượu lấy trứng gà mà ăn là yên ngay.

Sừng dê rừng đốt tán nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng với rượu là yên ngay.

- Lá ngải khô 5 đồng, gừng sống 5 đồng, sắc nước uống là cầm ngay.

- Dấm ngon, rượu ngon đều 1 nửa. Đổ vào ấm có vòi, nấu sôi, ghé vào ấm mũi người bệnh mà xông cho hơi thấu vào là sống.

4. Kinh trị sẩy thai, ra máu giọt không ngớt:

- Lá vậy đỏ giã nát, hòa vào 1 bát nước, rồi vắt lấy nước cốt rồi uống là yên.

Củ địa liền (thiền liền), tán nhỏ mỗi lần uống 1 đ/c với rượu rất hay.

5. Kinh trị có thai chưa đủ tháng mà thai bị thương tổn, chết trong bụng không ra được.

Giấm thanh 3 thăng, đậu đen 1 thăng. Nấu uống thời xương chậu mở rộng, thai liền ra, nếu chưa ra thì uống lần nữa.

6. Kinh trị xảy thai, sót nhau, đau bụng, nguy khốn:

- Đất tổ kiến 3 vốc, sao nóng bỏ vào túi vải, mà chườm ở bụng dưới, nhau sẽ tự ra.

- Mỡ heo 2 chén, nước 1 bát, sắc còn 1 nửa uống nóng thì nhau sẽ tự ra.

- Lấy lòng trắng trứng gà cho uống là ra ngay.

- Lưỡi búa nung đỏ suốt tôi vào trong chén rượu cho rượu ấm lên để uống rất công hiệu.

7. Kinh trị đàn bà vì muốn phá thai, uống nhầm phải thuốc độc, thai tụt xuống mà đau bụng, hoặc thai đã bị thương tốn chưa sụt mà miệng câm, tay cứng, đổ mồ hôi, giống chứng trúng phong, 9 phần chết còn 1 phần sống.

Hột đậu ván trắng bỏ vỏ tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng, với nước cơm, hoặc dùng nước vo gạo sắc đặc cho uống cũng hay.

8. Kinh trị đàn bà hễ mỗi lần có thai là bị sẩy, đó là do khí không thuận, nên uống phương này:

Củ cỏ cú giã tróc vỏ 1 cân, chia làm 4 phần, 1 phần tẩm rượu. Một phần tẩm dấm, 1 phần tẩm đồng tiện, 1 phần tẩm muối, đều ngâm 7 ngày, lấy ra sao khô, cùng tán nhỏ, làm viên bằng hạt ngô đồng, mỗi lần dùng 70 viên, uống với rượu nhạt, vào lúc đói, nếu người gầy thì thêm lá mần tưới, xích thổ phục linh mỗi vị 2 lạng.

XI - ĐAU VÚ

Đau vú là vú sưng cứng mà đau nhức. Vì vú thuộc dương minh vị, núm vú thuộc kinh huyết âm can, chỉ vì bồi dưỡng thiếu thốn hoặc tức giận xông lên, hoặc lo nghĩa uất kết, hoặc ăn uống đồ ngon quá nhiều, đều hay sinh đau. Nếu có thai mà đau vú gọi là "nội suy nhũ", đã có con bú mà đau thì gọi là "ngoại suy nhũ", hai chứng ấy vú đều sinh đau, nặng lắm thì nóng lạnh dữ dội, nếu không kịp chữa, thì vú làm mủ lở loét ra.

1. Truyền trị đàn bà nuốm vú sưng đỏ, muốn sinh ung nhọt:

Củ gai, giã nát đặt vào, ngày thay 4, 5 lần đến tiêu hết thì thôi.

2. Kinh trị vú mới phát ung, sưng cứng, đau nhức, phát nóng lạnh mà chưa làm mủ, rất hay:

Đầu trót gạc hươu 3 tấc, chẻ ra đốt tồn tính, nghiền nhỏ, mỗi lần uống 3 đồng cân với rượu sau khi ăn, nặng lắm uống 2 lần là tiêu, lại dùng gạc hươu với nước đặc phét vào.

3. Truyền trị vú sưng do kinh mạch bế tắc, nước sữa không thông, khí độc tụ lại mà thành bệnh. Phương này về dược lực có thể dưỡng huyết hành khí uống vào thì trong tiêu được chất ứ đọng, ngoài thông được tia sữa:

Hột vuông vang sao thơm, Sa nhân, hai vị đều bằng nhau, tán bột, mỗi lần uống 2 đồng với rượu vào sau bữa ăn.

4. Truyền trị vú mới sưng, đau đớn, phát nóng lạnh, nhưng chưa làm mủ:

- Đọt dâu non 1 nắm, giã nát đắp vào, lấy giấy nhúng nước đắp ngoài, khô lại thay, tiêu tan hết thì thôi.

- Cao da trâu, cho giấm vào chút ít, nấu chảy ra tán thành thuốc cao, dán vào là tiêu ngay.

- Trong dùng củ cỏ cú bỏ vỏ tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với nước nóng và sau bữa ăn.

- Củ rẽ quạt, rẽ cỏ may. Đều tán nhỏ, hòa với mật mà đắp vào rất hay.

- Củ hành sắc với nước 1 thang mà uống là tiêu.

- Cứt trâu trộn với rượu mà đắp vào là tiêu ngay lập tức.

- Dùng 1 cái bát, lấy 4 sơi tim bấc to, xếp thành hình chữ thập vào trong bát, để lòi đầu tim bấc ra ngoài miệng 1 tấc, lại dùng giấy dày cắt tròn thấm nước ướt đặt vào trong miệng bát lên sợi tim bấc, mép giấy cùng miệng bát bằng nhau, đem bát úp lên trên vú sưng, đầu bấc lòi ra ngoài, dùng ngải nhung 1 cục to để trên trôn bát, thắp lửa đốt vào ngải nhung, cục ngải ấy cháy hết lại thêm cục khác mà đốt cho đến khi miệng bát chảy nước mồ hôi ra thì thấy đỡ đau, đốt 1 lần là tiêu hết, nếu nặng lắm ngày hôm sau lại đốt thật là phép rất hay.

5. Kinh trị vú sinh ung sưng đau:

- Cỏ roi ngựa 1 nắm, gừng sống 1 củ. Giã nát cho vào 2 chén rượu, vắt lấy nước mà uống mà uống, bã đắp vào là tiêu.

- Lá cỏ nến (bông náng) sắc nước uống và giã nát đắp vào, ngày thay 3 lần là tiêu.

- Lá phù dung, giã nát, hòa với mật, đắp vào chung quanh, giữa để hở đầu cho tiết hơi độc khô lại hay sẽ tiêu hết, hoặc dùng lá phù dung, giã nát, hòa với muối và giấm đắp vào

- Nam tinh, mài với nước nóng cho đặc, dùng lông gà phết thuốc phết vào tự tiêu.

6. Kinh trị vú sinh ung cứng rắn và đỏ tím, chữa đủ thứ không khỏi.

Rễ cây liễu giã nát sao nóng, bọc vải lại mà chườm, nguội lại thay, một đêm là tiêu.

Răng người đốt tán nhỏ, trộn với mỡ sữa mà bôi, ngày làm 3 lần , rất hay.

Nước đái ngựa, thường phết vào, khô lại phết, không đến 1 ngày là tiêu.

- Lá tía tô nấu với nước cho uống, và giã sống đắp vào chỗ đau rất hay.

7. Kinh trị vú sinh ung chưa có mủ thì tiêu, đã làm mủ thì vỡ, đau nhức uống vào thì yên:

Vỏ quýt, bỏ sơ trắng, phơi khô, sao với bột gạo đen hơi vàng, tán nhỏ, mỗi lần dùng 2 đồng, cho chút ít xạ hương, hòa với rượu mà uống, công hiệu không tả hết.

8. Kinh trị vú sưng đau, không kể nội suy hay ngoại suy đều hay:

- Xác rắn dài 1 thước 7 tấc, đốt tán nhỏ, hòa vào 1 chén rượu mà uống là khỏi.

- Hành tươi 1 nắm, giã nát nặn thành bánh, đắp lên vú, dùng cái lọ sành trong có đựng than đỏ, đặt lên bánh hành mà chườm, mồ hôi ra hết, sưng hết đau, trong sắc nước tía tô cho uống ngày 2 lần , rất hay.

- Cứt trùn lấy ở đám rạu hẹ, nghiền nhỏ với giấm, đắp dày lên trên vú, khô lại thay, chỉ 3, 4 lần là khỏi.

- Củ mài tươi, giã nát đắp lên là tiêu, tiêu rồi thì bỏ đi ngay, nếu chậm thì nát thịt ở trong.

- Rễ hoa hiên (kim châm) giã nát, hòa với rượu mà uống, bã đắp vào chỗ đau, công hiệu ngay.

- Dây đau xương, giã nát hòa với giấm ngon, cho vào ít muối, xào nóng mà đắp vào, tự tiêu.

9. Kinh trị sau khi đẻ sữa không thông, ứ đọng sinh đau và vú sinh ung:

Cao ích mẫu, hòa vào chút giấm tốt mà phết vào, như không có cao, thì dùng lá giã nát hòa với giấm tốt và chút muối mà rịt vào là tiêu ngay.

- Dùng vỏ hàu (mẫu lệ) giã mịn, mỗi lần uống 2 đồng với rượu.

- Hạt quân âm, gai bồ kết bằng nhau đốt cháy tán bột, mỗi lần uống 2 lần với rượu.

- Tổ ong đốt ra tro, mỗi lần dùng 2 đồng, nước rửa bát, sắc lấy nửa, bỏ bã, uống nóng.

- Lá cải, giã nát, đắp vào là tiêu ngay.

- Lá thông, giã nát, cho vào tí muối và giấm, hòa với cán mà đắp là công hiệu.

10. Kinh trị sau khi đẻ mà con bú hà hơi vào vú mà sinh ung:

Bồ kết 10 quả giã nát, Rượu 1 bát. Khuấy đều lấy nước, cho Phác tiêu vào 5 đồng, nấu thành cao mà xúc vào khỏi ngay.

11. Truyền trị vú sưng lâu ngày đã làm mủ mà không phá miệng:

- Lông cánh gà trắng , lấy mỗi cánh 1 cái, đốt ra tro, tán nhỏ, hòa với rượu uống, phá miệng ngay.

- Bồ kết, bo vỏ, tẩm mật, nướng tán nhỏ, mỗi lần 1 đồng uống với rượu sau bữa ăn, tất hay.

- Cứt chim sẻ, sao khô tán nhỏ, mổi lần uống 1 đồng với rượu sau bữa ăn rất hay.

- Mỡ heo, cắt miếng ra ngâm vào nước lạnh, lấy từng miếng má đắp vào chỗ đau, thấy nóng lên lại thay miếng khác, công hiệu ngay.

12. Kinh trị nuốm vú nứt nẻ:

- Quả cà non, hái sau khi có sương thì tốt, bổ đôi phơi râm, đốt tán nhỏ, mỗi lần dùng 1,2 đồng với rượu sau bữa ăn, là khỏi.

- Chất trắng trong cứt gà, sao vàng ,tán nhỏ, môi lần uống 1 đồng với rượu sau bữa ăn là khỏi.

13. Kinh trị trứng nhũ nham ( ung thư vú ) : Lúc mới phát nỏi cục như quân cờ, không đau không đỏ, không nhức không ngứa, đến 3 hoặc 5,7 năm sau mới đau dần, rồi mưng mũ lở loét giống cái hang hốc nước mủ dầm dề, ngực sườn đau nhức, đến thế thì khó chữa. Là vì buồn bực tức giận có việc không được thỏa mãn lâu ngày độc tích lại trong tim, không phát hiện ra được,m ới thành chứng này, về cách chữa cốt yếu là chữa lúc ban đầu, nếu đã phá miệng thì 10 bệnh chết 9.

14. Kinh trị chứng nhũ nham mới hoặc lâu năm đã vỡ loét:

-Thanh bì 4 đồng , nước 1 bát rưỡi, sắc lấy 1 bát, uống dần dần, ngày uống 1 lần, hoặc tán nhỏ hòa với rượu mà uống, dần dần sẽ khỏi.

- Xuyên sơn giáp nướng khô, rang với cát cho đến khi vảy Tê phồng lên và giòn bẻ gạy, tán nhỏ, mỗi lần dùng 1 đồng, uống với rượu sau bữa ăn, ngày uống 2 lần

- Hành cả lá và rễ, giã nát , nặn thành bánh, đắp vào chỗ đau, dùng cái lọ sành trong có để than đỏ mà chườm lên trên bánh hành cho khí nóng ngấm xuống, ra mồ hôi là khỏi.

XII-THÔNG SỮA

Đàn bà đẻ sữa không ra hoặc ít ra là do khí buyế hư hao.Ví như nước nguồn có dâng đầy thì dòng nước chảy nhanh, cho nên phép chữa trên bồi bỏ khí huyết làm chủ. vì khí huyết đầy đủ thì sữa tự nhiên trà đấy mà chãy thông.

1 Kinh trị sữa không thông.

- Đậu đỏ, nấu nước uống luôn, rất hay.

- Cá chép 1 con, đốt tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với rượu là thông.

-Quả nướp, cả vỏ và hột, đốt tồn tính, tán nhỏ mỗi lần uống 2 đồng với rượu, đắp chăn áo cho ra mồ hôi là thông.

- Giò heo đực, một bộ, bỏ lông và móng, Thông thảo 1 đồng, Nước 2 bát, Sắc lấy nửa cho uống và ăn cả thịt ở giò heo nữa thì sữa sẽ xuống nhiều.

- Mỡ heo rừng, hoà với rượu, uống ngày 3 lần, uống đến 10 ngày thì có thể đủ sữa cho 3, 4 cháu bú, người vốn không sữa, dùng thuốc này cũng cứ có.

- Thiên hoa phấn, Xuyên sơn giáp. Mỗi vị đều đồng, hầm với giò heo cho nhừ rồi uống cả nước , ăn cả cái.

- Xuyên sơn giáp,sao vàng tán nhỏ, 1 đồng . Nhân hột đào, bỏ vỏ , giã nát 10 hột, hòa vào rượu mà uống, không có hột đào, thì dùng mộc thông sắc uống. Hoặc gia thêm củ hành trọng lượng bằng hột đào ( hoặc mộc thông) mà sắc uống.

- Tam lăng 3 củ, nước 2 thăng, sắc còn nửa , đem rửa vú để kích thích, rửa đến sữa ra thì thôi.

-Mạch môn bỏ lõi, sao khô. tán nhỏ, mỗi lần dùng 2 đồng, lấy rượu mài với Sừng tê ngưu độ 1 đồng làm thang mà uống, bất quá 2 lần uống là có sữa.

Hột vông vang sao thơm và Sa nhân hai vị bằng nhau, tán nhỏ mỗi lần uống 2 đồng với rượu la 2 thông sữa.

2. Kinh trị đàn bà đẻ ít sữa:

Hột mè sao qua tán nhỏ, cho vào tí muối mà ăn luôn thì có sữa.

3.Kinh trị sau khi sinh không có sữa.

Hột mùi (ngò rí) sắc uống là có sữa

Hột mùi nấu cháo với gạo nếp, thường ăn , rất hay.

XIII - BỆNH KÍN

Bệnh kín là cửa mình sưng lở, vì thất tình và hỏa uất tổ hại cam tỳ rồi thấp nhiệt đọng lại mà sinh ra. Chứng này phát ra hoặc dạ con lồi ra như đầu con rắn hoặc lồi ra như cái nấm, như mồng gà, gọi là sa sinh dục, chung quanh sưng đau, hoặc sinh trùng, ngứa không chịu nổi. Nếu không sớm chữa, thì trùng ấy ăn vào tạng phủ là chết, hoặc dạ con giãn ra mà không co lại được, hoặc sinh lở loét máu mủ chảy ra mùi hôi thối.

Các chứng âm hộ lở sưng vốn nhiều hình dạng, nhưng phần nhiều do hỏa độc mà phát ra ; lại có người âm hộ sinh lở , là do trong âm hộ còn có nước tinh cũ đọng lại mà lại giao cấu, nên hư nhiệt nóng nung mà phát chứng này, trong sách gọi là "đỗ tinh" ; lúc mới phát như hạt gạo, chạm là đau, hai ngày sau ra chất mủ, mủ ăn sâu vào thành lỗ thủng, đàn bà sinh chứng lở này cũng giống như chứng " cam thối lở" của đàn ông, chỉ kah1c là đàn bà thời không đau.

1. Kinh trị cửa mình sưng cứng như đá, chạm vào thì đau đớn, quá không chịu nổi:

Mật cá trắm 7 cái hoặc mất cái diếc cũng được . Dùng lụa tơ tằm 2, 3 đồng, đốt ra tro , nghiền nhỏ, hòa với nước mật cá, lấy lông vịt chấm thuốc điểm vào, độ nữa giờ là mềm lại, rất hay.

2. Truyền trị âm hộ sưng đau cứng rắn :

Vỏ quýt hôi, cắt nhỏ, sao nóng, dùng vải gói lại mà chườm; nguội lại thay , mà yên.

3. Truyền trị âm hộ sưng cứng mà đau , đại tiểu tiện không thông.

-Quả trấp v giã mát 5 ,6 lạng, lấy vải gói làm 2 gói, hơ nóng chườm vào chỗ đau từ trên xuống dưới, lại thay.,

Theo bài trên, gia thêm Trần bì cũng chườm, thấy trong miệng có hơi thuốc là hết sưng, đau và đại tiểu tiện lợi.

4.Kinh trị âm hộ sưng đau lắm.

- Rau sam, gĩa nát, dắp vào là khỏi.

-Cành liễu, chặt 20 cành, mỗi cành dài 3 thước băm nhỏ, sắc nước rất nóng, lấy vải cũ bao bịt lấy chỗ đau, rồi lấy nước nóng ấy tẫm vào là khỏi.

-Muối 1 vốc,sao, gói vào vải thành bố mà chườm, rất hay.

- Mầm non cây cúc ,giã nát, sắc nước, trước xông sau rửa là khỏi.

- Cỏ roi ngựa, giã nát vắt lấy nước, vôi bào thì tự tiêu.

5. Kinh trị đàn bà âm hộ thì sưng lên:

- Hột xà sàng, gói vào vải, sấy hơ nóng mà chườm.

- Hột xà sàng,5 lạng, Ô mai 4 quả, sắc nước xông và rửa 5, 6 lần là khỏi.

6.Kinh trị âm hộ bị lở loét, thối bẩn:

-Cóc 1 con, đốt ra tro và cứt thỏ, 2 vị bằng nhau tán nhỏ, bôi vào là khỏi.

7. Kinh trị âm hộ bị lở đâu như trùng cắn.

Lá đào, giã nát, gói và vải nhét vào trong âm hộ, thay 3 ,4 lần là khỏi.

8. Kinh trị đau âm hộ.

Ngưu tất 5 lạng, rượu 3 thang, sắc lấy nưa lọc bỏ bã, chia uống 3 lần là khỏi.

9. Kinh trị âm hộ sinh ngứa.

-Củ tỏi, sắc ước thường, rất hay.

- Vỏ trắng cây hòe, sắc nước thật đậm, chơ nguội bớt đem ngâm rữa là hết.

10.Kinh trị âm hộ ngứa sinh lở:

Hột mè nhai nhỏ đắp vào là khỏi.

11. Kinh trị đàn bà lở âm hộ.

Cứt heo nái, đất sét nắm bọc ngoài, đốt tồn tính tán nhỏ lấy nước vo gạo rữa sạch chỗ lở, rồi lấy thuốc tán xức vào, khỏi.

12. Kinh trị âm hộ ngứa lở, chảy nước:

Cành hoa hòa hướng bắc ( không bị dọi nắng ), bẻ 1 cành, hoặc vỏ trắng cây hòe sao. sắc ước để ấm mà rửa 3,4 lần là khỏi.

13. Kinh trị ngứa âm hộ:

Nhân hột đào, giã nát, ùng lụa gói nhét vào, rất hay.

14. Kinh trị âm hộ sưng lòi ra, đau nhức chảy nước vàng hôi thối.

Kén tằm 2, 3 đồng, đốt ra tro nghiền nhỏ hòa với rượu, lấy lông cánh vịt chấm thuốc phất vào, trong 1 lúc hết độc là khỏi.

15. Kinh trị đàn bà sai sinh dục.

Mỡ dê, thường bôi vào là khỏi.

16. Kinh trị âm hộ lạnh đau, chạy vào bung thì sưng to chết người:

Rễ rau dền, giã nát đắp vào là khỏi.

17. Kinh trị âm hộ trộng ra mà lạnh:

Lưu hoàng, nấu lấy nước rửa luôn là khỏi:

18. Kinh trị chứng lạnh da con :

- Hột xà sàng tán nhỏ, cho chút út bột gạo làm viên, bằng hòn đạn, gói vải lại nhét vào là ấm.

-Ngữ vị tử, 4 lạng, sấy khô tán nhỏ lấy nước miếng hòa vào, làm viên bằng đầu ngón tay, neh1t vào trong âm hộ là giỏi.

19. Truyền trị âm hộ đàn bà bé quá, giao cấu bị đau:

Ngưu tất 5 lạng, sa81cn ước, hòa vào chén rượu nóng.

- Mai mực 2 cái, đốt tồn tính, tán nhỏ, liều dùng 2 đồng, hòa với rượu mà uống, ngày 3 lần là khỏi.

20. Truyền trị đàn bà, sa sinh dục lồi ra 1 vật bằng quả cà sắc đỏ, thò ra thụt vào, và trị các mụn nhọt ở âm hộ.

Lá cúc vàng, lá vậy trắng, lá vậy đỏ. Đều bằng nhau, cùng giã nát, nặn thành bánh dẹt, nướng nóng mà chườm, nguội lại thay, hoặc dùng gói lụa nhét vào trong âm hộ cũng được.

XIV - TẠP BỆNH

Đều là người đàn bà yếu hơn; đều là bệnh thời đàn bà nhiều hơn; điều trị bệnh thời trị đàn bà khó hơn.

Các loại bệnh thông thường đã chép ra từng môn, nhưng có các thứ bệnh quái lạ, lặt vặt, khó chia môn mục, cho nên mới xếp vào mục " Tạp bệnh" đè đề ra cách chữa.

1. Kinh trị đàn bà chiêm bao thấy giao cấu với quái vật:

Hùng hoàng 1 lạng tán nhỏ, Nhựa thông 2 lạng, trộn vào nhau mà nấu cho chảy ra, dùng móng Hổ mà khuấy , nhỏ vào nước không tan thì thôi, mang ra lằm viên bằng hòn đạn, mỗi đêm bỏ vào than đỏ mà đốt, dùng cái vỏ tre mà úp lại, bảo người bệnh ngồi lên trên, đắp chăn trùm lại, bất quá 3 lần thì yên.

Trong dùng nhân sâm, Phòng phong,Hùng hoàng,Ngũ vị tử các thứ đều bằng nhau, tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng cùng với nước giếng vào lúc đói; rất công hiệu.

2. Kinh trị đàn bà vì chân huyết bị ot63n thương khi giao cấu do kích động mạnh quá, âm hộ qua máu:

- Ngũ bội tử tán nhỏ , rắc vào là khỏi

- Chích lấy máu mồng gà trống mà xức là khỏi.

- Vải xanh và tóc rối 2 vị bằng nhau, cùng đốt tồn tính tán nhỏ rắc vào là khỏi ngay.

3. Truyền trị đàn bà mỗi khi giao cấu là chảy máu âm hộ.

Nhục quế bỏ vỏ, đất lòng bếp, 2 vị bằng nhau, cung tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với rượu nhạt,là khỏi.

XV - TRANG SỨC

Đàn bà cốt lấy đức hạnh và nhan sắc làm căn bản cho đời người; đức hạnh nên giữ gìn, nhan sắc nên trang điể; nếu đức hạnh không giữ gìn thì hỏng mất danh tiết trăm năm, nhan sắc không trang điểm thì giảm sút vẻ tươi đẹp cho đời. Cho nên chép mấy phương sau đây để giúp cho việc trang sức của phụ nữ.

1. Phương làm cho dáng mặt tươi đẹp:

-Hột bị đạo lạng, hoa đào 4 lạng , Vỏ quýt 2 lạng. Đều phơi khô tán nhỏ mỗi lần dùng 2 đồng, uống với nước nóng sau bữa ăn, ngày uống 3 lần. Muốn trắng da thì thêm bột bí dao, muốn đỏ hồng thì thêm hoa đào uống 50 ngày thì mặt trắng, uống 50 ngày nữa thì toàn thể đều trắng, rất công hiệu.

- Hoa đào, ngày 3 tháng 3 hái lấy. máu muồng gà ngày 7 tháng 7 âm lịch chích lấy. Cùng tán nhỏ, trộn đều bội lên mặt 2 ,3 ngày sau thuốc trói đi thì nhan sắc tươi sáng như hoa.

2. Kinh trị mặt đen làm cho trắng:

- Bí đao 1 quả, lấy dao tre cạo vỏ, xắt ra miếng mỏng, rượu 1 thăng rưỡi, nước 1 thăng, cùng nấu chín lọc bỏ bã, lại ngào thành cao, đựng vào bình, mỗi đêm lấy đắpvào mặt, ngày lại rửa đi, lâu lâu sắc mặt sẽ sáng như ngọc.

- Thiên môn đông, bỏ vỏ, phơi khô luyện mật làm viên, mỗi lần dùng 1 viên mài với nước mà rữa mặt.

3. Kinh trị sắc mặt đen, da thô, xạm xấu :

Xương ống chân dê tán nhỏ với lòng trắng trứng gà, đêm thì bội vào sáng dậy rửa mặt bằng nước vo gạo, làm như thế 3 ngày rất hay.

4. Kinh trị trên mặt đen cháy.

-Chót gạc hươu, mài với nước cho đặc mà bôi dày vào là hết đen.

- Lá kè đầu ngựa, sao khô tán nhỏ mõi lần dùng 1 đồng, uống với nước cơm sau khi ăn. không quá 1 tháng là hết đen.

5. Kinh trị mặt sinh nốt ruồi đen:

- Hột mùi sắc nước, ngày ngày thường rửa là biến mất.

6. Kinh trị trên mặt có trứng cá như hạt gạo.

Bèo tấm giã nát, ngày ngày bôi vào rất hay.

7. Kinh trị trên mặt có vết xám (thâm da mặt):

- Hột thầu dầu, mật đà tăng, lưu hoàng. Đều 1 đồng tán nhỏ, dùng tủy dê trộn đều, đêm thường bôi là hết.

- Hạt bìm bìm đen, tán mịn, trộn với lòng trắng trứng gà, tối bôi ngày rửa đi, bôi 3 , 4 tuần thì khỏi.

8. Kinh trị da môi nhám mặt nổi mụn:

Rau sam sắc nước đặc, ngày thường rửa rất hay:

9. Kinh trị tuổi trẻ mặt nổi mụn:

- Bèo tía rửa mặt, vò nước uống, bã đặt vào rất hay.

- Bèo tía 4 lạng, phòng kỉ 1 lạng. Sắc nước đặc mà rửa, lại lấy bèo giã nát, xát vào chỗ vết, ngày xát 4, 5 lần, thuốc tuy tầm thường nhưng công hiệu rất to, không nên khinh thường.

10. Kinh trị trên mặt có vết sẹo.

Hột tật lễ, hột dành dành núi, đều 1 vốc cùng tán nhỏ, hóa với giấm bôi đêm, sáng rửa rất hay.

11. Kinh trị trên mặt mọc u sần sượng:

Nam tinh, mài với giấm thường bôi vào tự rụng.

12. Phương thuốc kinh nghiệm làm cho tóc dài và đen.

- Mỡ gấu, hột quan âm, tán nhỏ, hai vị bằng nhau hòa với giấm, thường nên xát 2 vị khắp đầu tóc, rất hay.

- Lá dâu và lá mè, 2 vị bằng nhau, đổ nước vo gạo vào, nấu lên gội đầu 7 lần thì tóc dài vài thước.

- Phương khác làm cho tóc dài đen mà tóc rụng lại mọc.

Dầu mè cùng nấu với lá dâu, rồi bỏ lá dâu đi, thường ngày xát vào, lâu lâu tóc mọc tốt như mây.

13. Truyền trị tóc rụng không mọc.

- Lá bí đao, xả vắt lấy nước, thường bôi vào là tóc tự mọc.

Mỡ heo mùa đông, rán cho chảy nước, bỏ vào 1 mảnh sắt mới, nấu sôi 3 dạo, đựng vào lọ, mỗi lúc dùng thì lấy giấm và nước vo gạo gội đầu cho sạch, lấy khăn vải xát cho nóng lên, rồi lấy thuốc cao trên bôi vào là hết rụng.

- Đồng tiền cổ mài với dầu mè cho đặc mà bôi vào là không rụng nữa.

- Lá vuông nem 1 nắm. Hạt mè 3 thăng. Đổ nước vo gạo vào, nấu sôi 5, 6 dạo, bỏ bã vào gội hằng ngày thì tóc mọc dài rất hay.

- Lấy ống tre vót nhọn đâm vào giữa cây chuối to, cho nước chuối chảy ra, ghé bình mà hứng, mỗi lần dùng thì nhúng lược vào nước chuối vào mà chải đầu thì tóc tự cứng, dài và đen.

14. Kinh trị lông mày và tóc rụng hết:

- Lá liễu phơi râm tán nhỏ, mỗi lần dùng, hòa với nước gừng vào cái chậu sắt, thường đem sắt vào, dần dần tóc và lông mày mọc tốt.

- Vỏ trắng dễ dâu 2 thăng, cạo bỏ vỏ vàng, đổ nước vào ngâm, nấu sôi 5, 6 dạo, bỏ bã đi mà gội đầu luôn thì tóc bền chặt.

15. Kinh trị tóc vàng đỏ không đen:

- Đậu đen nấu với giấm cho đặc mà nhuộm.

- Mỡ gấu bôi khắp đầu, lấy lược chải xõa tóc xuống giường sát đất, bằng 1 bữa ăn thì thôi (độ 15 phút) dùng 1 thăng mà bôi khắp tóc thì đen.

- Lá trắc bá tươi giã nát, 1 cân. Mỡ heo 1 cân. Trộn làm viên bằng hòn đạn, mỗi lần dùng 1 viên hòa tan với nước vo gạo mà gội chải, 1 tháng thì tóc sẽ đen mượt.

- Cứt dê đốt ra tro nghiền rất nhỏ, trộn với mỡ heo mùa đông mà bôi vào tóc, ngày bôi 3 lần, đêm 1 lần đến hết đen thì thôi.

- Tóc rối 1 nắm, rửa sạch phơi khô, đổ dầu mè vào rang cho cháy, nghiền rất nhỏ, đêm thường xát vào lâu thì đen.

- Nhân hột thầu dầu và dầu mè cùng sắc nhỏ lửa, đun lên cho cạn, bỏ bã, dùng dầu thường bôi thì tốt.

16. Kinh trị tóc khô không mềm mại.

Mộc qua tán nhỏ, trộn dầu mè, hằng ngày dùng chải đầu, tóc sẽ xanh mượt, mềm mại.

17. Kinh trị tóc trên đầu không mọc được:

Lá trắc bá phơi râm tán nhỏ, trộn với dầu mè, hằng ngày thường bôi vào, lâu lâu tóc sẽ mọc.

- Vỏ rễ dâu, lá trắc bá, đều 1 lạng, nấu nước tắm gội.

18. Kinh trị người không có tóc:

Lá dưa hấu giã vắt lấy nước, xát vào luôn tóc sẽ mọc.

19. Kinh trị lông mày trụi không mọc:

Hạt cải, bán hạ, đều bằng nhau tán nhỏ, gừng sống giã nát lấy nước, hòa vào là xát vài lần là mọc.

20. Kinh trị tóc bạc mà không dài được.

Quả dâu chín đen, (tang thầm) ngâm nước phơi khô, đặt vào đầu, làm cho tóc đen lại và mọc ra.

21. Phương thuốc kinh nghiệm làm hết tóc bạc sinh ra tóc đen:

Nước mật chó, cứ nhổ mỗi sợi tóc bạc thì liền xát nước mật chó vào chân tóc, sau mọc ra tóc đen.

22. Phương thuốc kinh nghiệm nhuộm tóc bạc:

Quả dâu chín muồi, quả tía nửa cân, con nòng nọc nửa cân.

Bỏ vào cái hũ, đậy nắp kín, treo ở hè nhà phía Đông, 100 ngày thì hóa ra các thứ bùn đen, lấy mà nhuộm tóc bạc, tóc sẽ đen mãi như sơn đen.

23. Truyền trị bị đánh thành sẹo lông mày và tóc không mọc:

Bắt ruồi sống xát bẹp vào vết sẹo, ngày 2, 3 lần là mọc.

Các bài viết liên quan