Thứ năm, ngày 25 tháng 04 năm 2024

THẢO DƯỢC CHỮA BỆNH

TÌM KIẾM

TIN MỚI Y HỌC

80% BỆNH NHÂN UNG THƯ VN ĐẾN BỆNH VIỆN Ở GIAI ĐOẠN CUỐI
Mỗi năm VN có 200 ngàn bệnh nhân ung thư mới, 70 ngàn người bệnh ung thư tử vong. Trong đó, đến 80% bệnh nhân ung thư ở VN đến bệnh viện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn.

Việt Nam có 160.000 ca ung thư/năm: Vì sao ăn bẩn, độc
Mỗi năm Việt Nam có từ 130 nghìn đến 160 nghìn trường hợp mắc mới, trong đó có khoảng 85 nghìn đến 115 nghìn người tử vong do căn bệnh này.

Công bố danh sách “làng ung thư”
Theo dự án Điều tra, tìm kiếm nguồn nước hợp vệ sinh phục vụ cấp nước sinh hoạt cho một số làng ung thư của VN, các nguồn nước ăn uống, sinh hoạt tại 37 làng ung thư đều ô nhiễm nặng.

Triclosan trong kem đánh răng Colgate: vạch trần hàm lượng nguy hiểm sức khỏe
Từ sau khi Triclosan được nhiều nghiên cứu khoa học công bố là làm tăng nguy cơ ung thư, nhiều hãng sản xuất hóa mỹ phẩm đã loại bỏ nó trong thành phần sản phẩm. Chất này bị cấm ở nhiều nước Âu Mỹ. Tại Việt Nam, Triclosan cũng không còn được sử dụng trong các sản phẩm kem đánh răng, trừ Colgate. Đáp lại mối lo ngại của người tiêu dùng, Bộ Y tế cho biết Triclosan được phép sử dụng nếu hàm lượng không vượt ngưỡng 0,3%.

Cung cấp thuốc kém chất lượng, công ty dược của Mỹ bị rút giấy phép
Ngoài việc bị rút giấy phép hoạt động, Công ty Ronbinson Pharma, Inc (Mỹ) phải nộp phạt 80 triệu đồng vì sản xuất thuốc kém chất lượng, trong đó có nhiều lô glucosamine

HOANG MANG VỚI VỎ THUỐC-GELATINE
Gelatin có trong mô liên kết, xương, da của động vật và là sản phẩm được sản xuất từ da heo, da bò. Từ da heo, bò, collagen được thủy phân hóa một phần để biến thành gelatin. Như vậy để bào chế thuốc là viên nang phải có vỏ nang được chế tạo từ nguyên liệu là gelatin. Và gelatin dùng trong ngành dược sản xuất thuốc phải là gelatin dược dụng.

Kem đánh răng nào ở VN có chất gây ung thư triclosan?
Khảo sát của Kiến Thức về các sản phẩm kem đánh răng hiện nay: đều ghi rõ thành phần, không ghi hàm lượng. Câu hỏi đặt ra: chất triclosan gây ung thư chiếm tỉ lệ bao nhiêu?

HỖ TRỢ TRỰC TUYẾN

ĐƯỜNG DÂY NÓNG

0913 840 746

GĐ : NGUYỄN CÔNG KHUÔNG

[email protected]

TƯ VẤN TRAO ĐỔI

Phuongtd Thao

TƯ VẤN - HỖ TRỢ

Click Here

THỐNG KÊ TRUY CẬP

Đang online: 1

Truy cập hôm nay: 4

Truy cập hôm qua: 46

Truy cập trung bình: 4495

Tổng số truy cập: 4495

Your IP : 18.218.184.214

Y học Tuệ Tĩnh

TUỆ TĨNH, QUYỂN 9 - CÁC BỆNH NHI KHOA

Ngày : 11-01-2016 Lượt xem : 1417

CÁC BỆNH NHI KHOA

I - Sơ sinh

Trẻ em mới sinh hài non nớt, khí huyết còn ít, tinh tủy chưa đầy, tạng phụ chưa đủ, gân cốt chưa cứng, da dẻ chưa dày, nên dễ lạnh nóng, dễ đói dễ no. Nếu mẹ nuôi không khéo thì hay sinh bệnh, cho nên lúc mới sinh phải gìn giữ cẩn thận, mới mong con được lành mạnh. Hể con mới lọt lòng mẹ, torng miệng có cục máu độc, cần lấy lụa quấn đầu ngón tay móc bỏ đi, nếu làm không kịp mà nuốt xuống thì xắc Cam thảo và Hoàng liên ra nước đặc mà cho uống, để mửa máu xấu ấy ra rồi mới cho bú, làm như vậy chẳng 1. những không đi độc về sau mà lại còn thông minh.

Hoặc dùng chu sa thủy phi nghiền nhỏ, trộn với mật ong, viên như hạt đậu, lúc dùng hòa tn vào sữa, cho uống 3 ngày liền, lại 1 viên nữa để ngừa sởi, đậu.

Phàm trẻ sơ sinh lấy 5 thứ rễ đào, liễu, mơ, dâu, hòa rửa sạch thái nhỏ, hoặc gia khổ sâm, Bạch chí sắc dậm, lọc bỏ bã , lại gia nước mật heo một cái, chờ ấm rửa rốn trẻ rồi sẽ cắt. Nếu cắt rốn trước rồi rửa sau thì khi con bé thành bệnh uống ván, khi lớn lên thành bệnh đau ruột. Cắt rốn xong kiêng nước lấy tóc rối đốt thành than hòa dẩu mè mà bôi vào rốn.

Phàm cho trẻ bú, không nên cho bú dồn 1 lúc, sẽ làm cho trẻ mắc chứng cam, tịch , bĩ ,tích (1), lại không cho ăn no quá, không cho mặc ấm quá nên để cho nó chịu 1 ít đói rét, để khỏi sinh nhiều bệnh.

1. Phương thuốc dùng tắm cho trẻ rất hay:

- Cỏ ích mẫu sắc nước đậm mà tắm thì không hay sinh ghẻ.

2.Phương thuốc giải độc cho trẻ sơ sinh:

- Cam thảo nướng qua giả nát, sắc đặc nhỏ vào miệng trẻ chứng bằng vỏ hến, để nó mửa ra chất nước bẩn ,khiến trí tuệ trẻ được thông minh, không bệnh, dù sau có lên đậu cũng ít.

- Lá hẹ rửa sạch, giã lấy chút ít nước ốt, nhỏ vào miệng nó, sẽ mửa ra nước độc, khí độc, về sau ít tật bệnh.

3. Trị trẻ em sơ sinh, im lặng không khóc, vì đẻ khó kém hơn mà sinh ra như thế:

Giội nước nóng vào trẻ em, ấp rốn trẻ vào bụng người lớn để chuyền hơi nóng, cùng hà hơi vào miệng trẻ độ 100 lần, ho khí ấm truyền vào bụng, rồi lấy cọng hành từ từ quất vào mình trẻ, tự nhiên sẽ phát khóc.

II - Cách xét bệnh

Trẻ sơ sinh mà bị bệnh, mto65 là không phải chỉ do nó, phần nhiều do cha mẹ đi truyền, hai là do nuôi nấng trái phép, cư sử thất thường, hoặc vì cha mẹ lúc có bệnh mà giao cấu thành thai hoặc vì lúc giao cấu lửa đâ quá thịnh để lại cho trẻ bẩm thụ khí tà nhiệt, phần nhiều là khí bất hào, cho nên trẻ chịu khi ấy sinh ra thì khó tránh khỏi bệnh.

1. Xét bệnh theo hình sắc:

- Tóc cứng là dương cường: khỏe

- Tóc mềm là âm nhược: yếu

- Cả mình nóng mà hai chân lạnh là cảm hàn

- Giữa bụng nóng là chứng nhiệt

- Mũi lạnh là lên sởi

- Tai lạnh là bốc nóng ở trong

- Dưới mát trên nòng là thực tính.

2. Xem bàn tay để xét nghệm( nam bên tả, nữ bên hữu)

- 5 đầu ngón tay lạnh là kinh phong

- Ngón giữa nóng là cảm hàn.

- Ngón giữa lạnh là cảm sởi, đậu.

3. Cách xem chỉ tay:

Trẻ con 3 tuổi trở lại có bệnh thì nên xem hổ khẩu ( nam tả hữu). Xem hổ khẩu ở ngón trỏ, đốt thứ nhất gọi là ''phong quan'' , đốt thứ hai gọi là " khí quan", đốtthứ ba gọi là " mệnh quan". Thấy chỉ tay hiện lên ở phong quan là bệnh còn nhẹ, ở khí quan là bệnh nặng, ở mệnh quan là hiểm khó chữa.

4. Xem màu sắc ở chỉ tay.

Màu tía là nhiệt, đỏ là hàn, xanh là khinh phong, trắng là cam tích, đen là trúng độc, vàng là tỳ vị vếu.

5. Biện chứng theo ngũ tạng.

-Tâm chủ kinh: Tâm thực thì kêu khóc, phát sốt, hát nước, tâm tư thì thích nằm, sợ hãi , không ăn.

- Can chủ phong: Can thực thì trợn mắt, thét to ,ngáp ,cổ cứng, bực bội khó chịu; can hư, thì nghiến răng, ngáp nhiều.

- Hơi thở ra nóng là ngoại cảm.

-Hơi thở ra ấm là nội thương.

- Tỳ chủ khốn: tì thực thì ngủ mê mệt, mình nóng, khát nước, tỳ hư thì khổ tả sinh phong.

- Phế chủ suyễn. Phế thực thì buồn bực, thở ngáp, hoặc khát hoặc không khát, phế hư thì đầy hơi hay thở dài.

- Thận chủ hư: Mắt không tinh anh , sợ ánh sáng, mình mẩy nặng nề, chỉ có lúc bệnh đậu mùa; thân thủy tràn đầy thi nốt đậu biến sắc đen.

III - Cấp Kinh

Ở người lón gọi là trúng phong, ở trẻ con gọi là cấp kinh. Kinh là thuộc về phong nhiệt, cấp là thuộc về dương lấn lên tức là dương thịnh ân suy, vì hỏa nhiệt uất kết ở torng, tà phong ở ngoài phạm vào, tâm bị nhiệt thời sinh kinh, can sinh phong mà phát nhiệt, sinh ra các chứng hàm răng cắn chặt sôi đờm chảy rãi, trợn mắt, uốn ván, tay chân co giật.

Nếu tròng mắt lay chuyển, trong miệng có máu,hai chân táy máy, bụng dạ co giật, sờ giường nắn áo, hôn mê thở gấp trong bụng nóng đau, bỗng nhiên kêu la là chứng khó chữa. Phép chữa nên thanh tâm nhiệt, khu phong đàm là chủ yếu

1. Kinh trị cấp mạn kinh phong phát sốt cẩm khẩn lòng bàn tay nóng hầm hầm dờm dãi sục lên, ho hen thở gấp:

Yếm rùa 1 cái, nướng vàng tán nhỏ, hòa với sữa cho uống, tỉnh ngay.

2. Kinh trị trẻ con cấp kinh, phổi sưng khó thở ngực dô, thở gấp, cạnh sườn co, mũi phồng, buồn bực, rối loạn, ho hen phiền khát, sôi đờm, tiếng khàn, nếu không trị gấp thì chết trong sớm tối:

Hạt bìm bìm đen và hạt bìm bìm trắng đều nửa sống nửa sao, nghiền nhỏ lấy lớp bột đầu, Đại hoàng nướng, Hạt cau khô. Mỗi vị 2 đồng, tán nhỏ, mỗi lần dùng 5 phân, sắc mật mà nước làm thang mà uống thì khỏi.

3. Kinh trị trẻ con kinh phong hôn mê tay mở nắm, uốn ván:

Cỏ tim bấc, tẩm dầu thắp lên, hơ trên mỏ ác hai chân lông mày trên và dưới rốn, nếu mắt trâng lên không xuống được thì hơ ở trên và dưới rốn, nếu bất tỉnh nhân sự thì hơ ở lòng bàn tay và bàn chân, và trên dưới trái tim, nếu tay nắm chặt không mở, mép xếch lên thì hơ ở giữa đỉnh đầu và 2 lòng bàn tay, nếu miệng sùi bọt trắng thì hơ trên dưới miệng và lòng bàn tay và lòng bà chân.

Đây là phép bí truyền trị kinh phong.

4. Kinh trị trẻ con kinh phong, bất cứ cấp hay mãn tính.

Bọ hung 1 con, giã nát, nước 1 chén, cho bọ hung vào, lại dùng nồi nước nấu sôi 100 dạo rồi để chén thuốc vào mà nấu cách thủy, chờ thuốc nóng lấy ra lọc bỏ bã cho huống thì khỏi.

5. Truyền trị trẻ con động kinh sôi đờm:

Cứt chuột đực đốt tồn tính, uống với nước nóng tỉnh ngay.

6.Kinh trị trẻ con kinh phong khí nghịch, nôn mữa, co quắp, đờm nghẹt, chân tay co rút, mắt trông lệch.

-Chỉ xác, bỏ ruột, sao bới bột gạo.Đậu sị. Hai bị đều bằng nhau tán nhỏ, mỗi lần uống hai phân rưỡi, nặng lắm thì nửa đồng cân, sắc bạc hà làm thang uống, ngày 3 lần thì khỏi .

- Đầu mèo mun: đốt thành than, tán nhỏ. Mỗi lần uống nửa đồng cân với nước nóng, có pha với ít rượu

7. Kinh trị trẻ con kinh phong cấm khẩu.

-Bán hạ sống, bồ kết. Hại v5i đều nhau, tán nhỏ lấy chút ít thổi vào lỗ mủi, nhảy mũi được là sống.

-Nam tinh 1 củ, lấy giấy gói lại đem vùi trong lửa cho chín xoi 1 lỗ nhỏ rồi kê vào miệng cho hơi bốc vào trong răng tự mở được.

Cứt chim sẻ, sao tán nhỏ, sắc ước đổ vào miệng,rất hay.

8.Truyền trị trẻ con cấp kinh, phát hiện co giật thở há miệng.

-Lá xương sống, chua me đất. Hai thứ giã nát, cho ào ít nước, vắt lấy nước cốt, đổ vào miệng còn bã đem xoa khắp mình và đỉnh đầu, thì khỏi.

-Phân tầm sao, hạt cải trắng sao.Hai thứ đều nhau, tán nhỏ, mỗi lần uống từ 3 phân đến 1 đồng, tùy trẻ ,lớn nhỏ mà dùng, lại lấy bạc hà 8,9 lá, gừng 3 lát sắc làm thang mà uống, rất hat.

-Tỏi 5 củ đốt trước một chỗ đất cho nóng đỏ, rồi mài tỏi lên đất nóng thành cao. dùng tằm vôi 5 đồng cân, bỏ đầu chân, để lên trên tỏi, lấy bát úp kín, đừng cho ra hơi, một đêm thì lấy tằm ra, tán bột, nhét vào lỗ mũi, miệng phải gna6m nước lạnh rất hay.

-Vỏ ốc bươu lâu năm, đốt thành than, cho vào tí xạ hương.Tán bột. hòa với nước nóng đổ vào thì tỉnh.

9. Kinh trị trẻ con thình lình sợ hãi, kêu khóc như có chỗ đau mà không biết bệnh gì.

Tiết gà trống, cắt lấy chút ít, nhỏ vào miệng thì yên

Cứt trong tổ chi yến, dùng nấu nước để tắm cũng khỏi.

10. Kinh trị đẻ con sau khi động kinh thành chứng câm.

Nam tinh, lấy giấy ướt gói lại vùi rong lửa cho chín, tan nhỏ dùng gan heo được nấu lấy nước uống với thứ thuốc trên.

11. Kinh trị trẻ em động kinh chân tay co giật, miệng nhai tóp tép, và nước 1 chén, sắc còn 1 nửa cho uống ấm.

-thanh nhỏ đạo tùy trẻ con lớn nhỏ, dùng từ 1/2 đồng cân, hòa với nước sôi cho uống

-Tổ ong tàng nấu nước đặc mà lau khắp ngư, ngày làm 3 lần là khỏi.

12. Kinh trị trẻ em động kinh các loại đều khỏi:

Hoa kinh giới 2 lạng, phèn phi 1/2 lạng. phèn chua 1/2 lạng, tán nhỏ, luyện với hồ làm viên bằng hạt gạo nếp liều dùng 20 viên, thang tống với nước gừng ngày uống hai lần. hoặc dùng Chu sa làm áo càng tốt.

IV - Mạn Kinh

Chứng mạn kinh là do ngoại cảm phong hàn, ăn bú không tiêu mà sinh ra, hoặc lúc có bệnh uống nhiều thuốc thổ hạ, tỳ vị đều bị hư rồi sinh ra.

Phát bệnh thì mửa ỉa không chừng độ, mắt hé mở đờm vướng cổ họng như tiếng kéo cưa, miệng mũi hôi thở lạnh, môi nhạt mặt xanh, mép chay nước bọt như sắp sinh bệnh động kinh.

Đại khái chứng cấp kinh thì thuộc dương, dương cường âm mà nhược, còn mạn kinh thì thuộc âm, âm thịnh mà dương suy, phép chữa phải khu phong lợi đờm kiên tỳ tráng vị là chủ yếu.

1.Kinh nghiệm dùng phép chữa.

Bệnh mạn kinh là do nguyên khí hư tổn mà sinh ra hôn mê, kíp cứu vào huyết bách hội thì sống, nếu chờ khi hạ đờm rồi bệnh không khỏi mới cứu thì nguyên khí thoát mất, không chữa được nữa.

2. Kinh trị trẻ con vì mửa ỉa hoặc uống nhầm mthuo61c lạnh, tỳ hư sinh ra phong dờm. mạn kinh.

Nam tinh 1 củ to nặng 8,9 đồng cân, cắt bỏ rốn. thiên ma lùi chín 1 đồng cân,tán nhỏ.Xạ hương 1 ly. Các vị trộn thật đều, trẻ con 3 tuổi uống 1/2 đồng, dùng gừng sống và phòng phong nấu nước làm thang tống, cũng trừ được chứng ho lâu ngày mà nôn ọe ( buồn nôn ).

3. Kinh trị trẻ con mạn kinh, hôn mê có giật:

- Ô dước, mài với nước, nhỏ vào miệng là tỉnh ngay.

- Chỉ xác bỏ ruột sao, Đậu sị sao. Hai thứ bằng nhau, tán bột, mỗi lần uống 2 phần, nặng thì uống nửa đồng, sắc kinh giới làm thang và cho vào 4,5 giọt rượu mà uống. Mỗi ngày uống 3 lần là khỏi.

V- Mạn Tỳ

Mạn tỳ là thuộc chứng âm ví âm khí quá thịnh, dương khí quá suy, nên bệnh rất nguy. Về chứng trạng thì đỏ mặt, đầu đổ hôi, lưỡi rụt lại, dau628 gục xuống, mắt nhắm không mở được, lúc ngủ lắc đầu thè lưỡi, thường ọe ra mùi hôi tanh, miệng ngậm, răng nghiến, tay chân hơi giật, mà không có được, mình lạnh hoặc ấm mà tay chân đều lạnh. Ấu là do sau khi bị mạn kinh thổ tả quá nhiều, tổn thương đến tỳ, bệnh truyền khắp các tạng khác rồi về kinh tỳ, tỳ bị bệnh cho nên gọi là " Mạn tỳ phong" . Nếu khu phong thì phong đâu mà khu, trấn kinh thì kinh đâu mà trấn? chỉ nên trị đờm rãi tích trệ trong tỳ mà thôi.

1.Kinh nghiệm dùng phép cứu trẻ con kinh phong.

Lấy ngải cứu, về thành 1 mồi bằng hột đậu xanh, cứu ngay trên đám thịt đen quanh nuốm vú, trai bên trái gái bên phải, trẻ 1 tuổi thì đốt 3 mồi, hai, ba tuổi thì đốt 5,7 mồi. Hay lắm. Một phép thì cứu ở huyệt bách hội ở xoáy thượng thì càng hay.

2. Kinh trị trẻ con bị phong mạn tỳ, vì sau khi đi ỉa mửa mà phát ra.

Ma hoàng 10 cọng( mỗi cọng dài 5 tấc ) bỏ mắt, Bạch truật 3 cục bằng đầu ngón tay, toàn yến 2 con, gói bằng lá bạc hà tươi lùi khô.

Đều tán bột, lấy bạc hà sắc làm thang mà uống. Ba tuổi trở lên uống 5 phần ( bằng 1/4 dồng tiền xúc), hai truổi trở lại uống 1/8 đồng tiền xúc, rất hay.

3. Kinh trị trẻ con vì ốm lâu ngàu, hoặc ỉa vì mửa rồi mới phát chứng động kinh, chuyển thành chứng mạn tỳ.

Toàn yết 10 con, gải nhỏ lấy quả lựu, móc bỏ ruột, nhét toàn yết vào trong, trộn một ít cơm ủ rượu, dậy kím, nướng quả lựu với lửa liu riu, thỉnh thoảng khuấy đều, lúc thành cao thì lấy ra để nguội, mổi lần uống 2 phân, nấu nước kim ngân hoa và bạc hà làm thang mà uống.

VI - Cam tích

Bệnh này là do bà mẹ quá chiều con, hay cho ăn các thứ ngọt béo, sống lạnh, ăn uống không chứng, bú nớm không giờ giấc, hoặc là do bẩm sinh yếu ớt, khí huyết không đủ đều có thể sinh ra. Mười lăm tuổi trở lại gọi là " cam " mười lăm tuổi về sau gọi là "Lao". Bệnh trạng thì thân thể gầy mòn, sức lực kém, hơi thở đoạn, bụng to, gân nổi, da dẻ lở tróc hoặc đi ngoài khi lỏng khi chặt, đi đái khi đỏ khi đục, hoặc mình nóng chân tay lạnh, ăn uống giảm sút, đó là bệnh "Cam".

Sách có chép, chứng ngũ cam xuất phát do ngũ tạng, nhưng căn bản là do 1 tạng tỳ mà thôi. Nếu không trị gấp thì sẽ cập lụy đến các tạng khác mà biến ra nhiều chứng, nên chỉ trừ được hết bệnh ở tỳ thì các tạng tự yên. Khi chứng có lạnh nóng khác nhau, nhưng phép chữa nên lấy bổ ích làm chủ.

1. Kinh trị trẻ con bị các tạo bệnh biến thành "cam" thường đi lị phân nhiều, màu sắc xanh trắng, miệng khô, phiền nóng, tóc se, da khô, mắt níu lại, mặt vàng, chân tay rũ mỏi, mũi đỏ, lỗ đít trống rỗng phân tự tuột ra:

- Thanh đại 1 đồng cân, nghiền với nước nóng, cho uống rất hay (ngày uống 1 lần).

2. Kinh trị trẻ con tích trệ, bụng to, người gầy, mặt vàng, dần dần hành "cam":

- Sứ quân tử 3 đồng, nhân hạt gấc 5 đồng.

Đều giã nhỏ, luyện với nước làm viên bằng quả nhãn, mỗi ngày dùng 1 viên, lấy 1 quả trứng gà, soi 1 lỗ trên đầu, nhét viên thuốc vào, đem hấp trên nồi cơm cho chín mà ăn khi đói, ngày 1 lần.

- Nhân hạt gấc và sứ quân tử đều nhau, giã nát, luyện với nước cơm làm viên bằng hạt cải, mỗi lần uống nửa đồng cân với nước cháo, ngày uống 1, 2 lần rất tốt.

3. Kinh trị bệnh cam, mắt mờ, không trông thấy gì.

- Nhân hạt gấc 2 đồng, Hồ hoàng liên 1 đồng. Đều tán bột, viên với hồ bằng quả nhãn, cho vào trứng gà, hấp chín trên nồi cơm mà ăn, rất hay.

4. Kinh trị trẻ con bị bệnh cam thũng.

- Hạt bìm bìm (hắc sửu, bạch sửu) nửa sống nửa sao, nghiền nhỏ, rây lấy lớp bột lần đầu trần bì, thanh bì. Cả 4 vị đều bằng nhau, tán nhỏ, khuấy hồ làm viên bằng hạt đậu xanh. Trẻ 3 tuổi uống 20 viên; 5, 6 tuổi thêm 5 viên nữa; uống với nước cơm sẽ khỏi.

5. Kinh trị bệnh cam vì độc công và thận khiến tai điếc, âm hộ hay âm hành sưng.

- Hắc bạch sửu (hạt bìm bìm) , nghiền nhỏ, rây lấy lớp bột lần đầu, 1 đồng cân, cật heo nửa cái, bỏ màng thái mỏng, phết thuốc vào từng lớp, thêm tí muối, ngoài gói giấy ướt mà nướng, ăn lúc đói bụng.

6. Truyền trị trẻ con bị bệnh cam lạnh, mặt vàng, bụng to.

- Chuột cống, lột da bỏ ruột, lấy thịt nấu cháo với gạo tẻ thường ăn, tốt lắm.

7. Kinh trị trẻ con bị bệnh cam lâu ngày, hư nhược, lười ăn và sau khi bệnh, vẹo cột sống.

- Bạch khương tàn, sao qua, tán nhỏ, mỗi lần uống nữa đồng cân, dùng bạc hà nấu sôi hòa với rượu mà uống.

- Bọ hung 1 con, lấy đất sét bọc kín lại đem vùi trong lửa than cho chín, lấy ra cho trẻ ăn là khỏi.

8. Kinh trị trẻ con bị bệnh cam, vàng, gầy, bày xương ra, đầu sinh tróc lở:

Cóc, bắt sau tiết lập thu (khoảng tháng 8), mỗi lần dùng 1 con, cắt đầu lột da bỏ ruột, bôi dầu mè vào trong bụng, lấy 2 miếng gói kẹp lại nướng chín mà ăn, đi ngoài sẽ xổ các chất độc ra hết, ăn liên tục 5, 6 con thì trong 1 tháng hình dung trở nên béo tốt, hay không thể tả.

9. Kinh trị trẻ con bị cam và di lỵ, ra nhiều màu sắc không khỏi.

Chim cút hằng ngày làm thịt cho trẻ ăn, ăn được nhiều thì rất bổ.

10. Truyền trị trẻ con bệnh cam, ăn uống chẳng sinh da thịt, ngày đêm kêu khóc, bụng trướng mắt vàng, ưa ăn bùn đất.

- Rễ lưu, sứ quân tử (bỏ vỏ, sao), chẫu chàng (ướp giấm nướng khô), mỗi vị dùng 1 đồng cân, thanh đại, huyền khoái, bình lang, thạch xương bồ (kiêng đồ sắt) giã nát đều ngâm nước vô gạo, phơi khô. Mỗi vị dùng 3 đồng 5 đồng cân, cùng tán nhỏ, giã lẫn nước với mật heo làm viên bằng hạt lúa nếp, liều dùng 10 - 20 viên uống với nước cơm vào lúc đói, rất hay.

- Hạt muồng, thảo quyết minh (1 lạng), tán nhỏ, luyện mật làm viên bằng hạt đậu xanh, mỗi lần uống 3 viên sau bữa ăn, uống với nước nóng, rất hay.

11.Kinh trị 5 chứng cam có trùng.

- Chẫu chàng 1 con, đốt tồn tính, Xác rắn bỏ đầu đuôi mỗi đầu 3 tấc, sao vàng, xác ve sầu, rửa sạch bỏ mỏm, 1 phân, xạ hương, nửa phân.

Đều tán nhỏ, trẻ 1,2 tuổi mới dùng 1,2 phân, uống với nước nóng lúc 12 giờ trưa, lại dùng cành đào, cành liễu nấu nước mà tắm. đắp áo vải xanh thấy ra lãi là khỏi.

12. Kinh trị trẻ con giun sán thường đau bụng, miệng nhỏ ra nước trong là đặc trưng, do ăn đồ ngọt béo mà sinh ra. Nếu chậm chữa thì lâu ngày thành cam tích, bụng to, chân tay gầy, gân bụng nổi lên, mặt vàng thì khó chữa.

-Sứ quân tử 3,4 quá, bỏ vỏ,sắc cho uống. Hoặ tán nhỏ, liều dùng 1 đồng cân hòa với nước cơm cho uống lúc canh năm, ngày hôm sau lãi sẽ chết xà xổ ra. Kiên uống nước trà nóng, uống thì khó khỏi.

13. Kinh trị trẻ con bị lãi chòi sinh đau bụng sùi bọt mép, mặt xanh, như sắp chết. Hoặc có trùng cắn ở hạ hộ sinh đau ngứa.

- Biền súc. hái thật nhiều, nấu nhừ lục bỏ bã. Cô thành cao nhịn đói 1 đêm sáng sớm cho uống 1 bát thì trùng ra hết.

14. Kinh trị trẻ con bị trùng lãi đũa, gầy còm.

- Mỡ heo đang dói bụng cho uống 1 chén thì khỏi.

- Đầu ba ba ( cua đinh) 1 cái, đốt thành than, tán nhỏ đem xát vào hậu môn, lãi sẽ ra hết.

- Quả sầu đâu gỡ lấy cơm,, giã nát viên đem nhét vào hậu môn, giun sẽ ra hết.

- Lá ngải cứu 1 nắm, rửa sạch giã nát, cho vào chút ít nước, vắt lấy nước cốt, uống lúc đói bụng, hồi lâu giun sẽ ra hết.

- Rễ cây ý dĩ 1 nắm rửa sạch. Nước 1 bát sắc còn 1 phần 3, uống lúc đói bụng, lãi sẽ ra hêt.

15. Kinh trị trẻ con bị trúng thuốc độc, đi ngoài ra máu, gần chết:

- Lá chàm giã sống lấy nước cốt, thường uống rất hay.

16. Kinh trị trẻ con trúng trùng độc, trong bụng có cục cứng đau, mặt mắt xanh vàng, gân nỏi, xương lộ ra.

-Tầm gửi câu đào tán nhỏ, mỗi lần dùng 1 đồng hòa với nước sôi mà uống mỗi ngày, uống 5 lần rất hay.

17. Truyền trị trẻ con cam tích bung to mình gầy mặt vàng hâm hấp sốt.

- Sứ quân tử bỏ vỏ sao vàng, quả sầu đâu bỏ vỏ ngoài và hạt trong, lấy quả ( cùi) sao. Đều 1 lạng. Vỏ vối bỏ vỏ ngoài, tẩm nước gừng sao. Trần bì bỏ xơ trắng sao. Mỗi thứ 5 đồng cân.

Cùng tá nhỏ hòa với nước mật heo làm viên bằng hạt đậu xanh, 3 tuổi trở lại uống 5 viên, 7 tuổi trở lại uống 10 viên, 10 tuổi trở lại uống 15 viên uống với nước cơm sôi lúc đói bụng.

5 chứng cam thì sắc nước Trần bì làm thang, nóng lạnh thì sắc nước bạc hà mà uống, giun cắn đau bụng thì sắc nước lá ngải cứu; tích sữa, tích khí xích bạch ly, đua bụng, sôi bụng ỉa chảy, ăn uống không tiêu, d6eu29 dùng trần bì sắc làm thang mà uống.

18. Truyền trị trẻ con cam tích, bụng ỏng nổi gân xanh, hoặc môi miệng xanh đen, hoặc đi tả lỵ ra phân 5 sắc:

- Hoa hòe sao vàng, sứ quân tử bỏ vỏ sa, củ nghệ thái mỏng sao khô, thanh đại. Các vị đều bằng bằng nhau tán bột, mỗi lần uống 1 đồng bạc nửa đồng tùy trẻ lớn hay nhỏ, sắc nước đậu sị làm thang mà uống , bất cứ giờ giấc nào.

VII - Nóng Sốt

Trẻ con là thuần dương vô âm phần nhiều bệnh thuộc nhiệt, nhưng nhiệt hư nhiệt thực nhiệt khác nhau. Thực nhiệt thì mặt đỏ, mắt đỏ, thở mạnh, miệng khô, khát nước, tiểu tiện đỏ gắt đại tiện táo bón, ngũ tâm phiền nhiệt, ngày đêm khóc than, hâm hấp sốt, hư nhiệt thì mắt trắng xanh, miệng lạnh , hoảng hốt, uể oải đi ỉa ít,, đái nhiều ban đêm ra mồ hôi trộm. Sách nội kinh chia làm 16 chứng nóng sốt khác nhau. Đại để nhiệt thì sinh hỏa, hỏa sinh phong, phong sinh ra run sợ, chữa bệnh phải tùy chứng mà chọn phương.

1. Kinh trị trẻ con hư nhiệt, nóng hầm, nhọc mệt gầy còm.

- Cao thiên môn mỗi lần uống 1 đồng cân pha với nước sôi uống lúc đói bụng.

2. Kinh trị trẻ con sốt cơn, nóng hầm trong xương, kém ăn, gầy yếu.

-Vỏ cây dướng cạo lấy vỏ trắng uống, dùng lá nấu tắm thì yên.

3. Kinh trị trẻ con phát sốt về đêm, hay nói nhảm.

- Nước vòi măng tre non, hòa với chút ít nước cốt gừng, đêm uống 2 lần mỗi lần nửa chén con thì yên.

3b.Kinh trị trẻ con sốt cao nghẹt đờm kinh giảm.

- Lá mận nấu nước tắm rất tốt.

4. Kinh trị trẻ con vì nhiêt uất ở dưới, mình nóng, cuồng hoảng mê man chẳng ăn được.

- Hạt dành dành 7 quả, đậu sị 5 đồng . Nước 1 bát sắc còn 6 phần cho uống, hoặc mửa hay không mửa cũng khỏi.

5. Truyền trị trẻ con bị nhiệt độc, nóng sốt luôn mấy ngày không ngớt.

- Chót sừng tê, mài với nước cho đặc, thường uống rất hay.

- Phương trên thêm cát căn,, dây đậu rừng, mộc thông mỗi vị đều nhau lá tre 3 lá sắc với nước mà uống bất cứ lúc nào.

-Mía voi, cỏ mần châu,Giã chung vắt lấy nước cốt xoa khắp mình, trên đỉnh đầu và lòng bàn chân, khô thì xoa nữa, thấy mát thì thôi.

6.Kinh trị trẻ con phát sốt không có phong nhiệt hay sởi đậu cũng cứ nên dùng.

- Dầu mè cho vào chút ít nước cốt củ hành, hòa đều xát ở ngực, ở lòng bàn tay bàn chân và đầu, mặt cỏ, lưng rất có thể giải độc mát da.

7. Kinh trị trẻ con phiền nóng, khát nước không ngớt.

- Củ sãn dây tươi giã lấy nước, nước vòi măng tre non. Hai thứ đều nhau mỗi thứ uống 1 bát, tùy trẻ lớn nhỏ mà hêm bớt, bất cần giờ giấc rất hay.

- Hạt sen già 50 hạt, bóc vỏ tím, sao qua, Bèo ván 2 dồng rưỡi, gừng sống 2 lát sắc nước uống làm 2 lần.

- Củ sắn dây 5 đồng, sa81cu ống cũng hay

-Đậu đen nấu chín, uống nước và ăn đậu.

-Nước 1 bát, gừng sống 1 bát. Ngâm 1 thời gian lâu cho ra mùi gừng thì uống là khỏi.

8. Kinh trị trẻ con ấm đầu ngẹt mũi không thông.

-Cứt trùn nạn thành bánh, đắp trên mỏ ác ngày thay vài 3 lần.

9. Truyền trị trẻ ocn cảm gió phát sốt:

- Hạt cau rừng 2 hạt( thứ giống quả tim gà thì tốt ),Hạt bìm bìm ( nửa để sao. nửa để sống) Cam thảo, trần bì, tán nhỏ mỗi lần uống nửa odng629, dùng nước nóng hoặc mật, pha thuốc mà uống thì khỏi.

VIII - Cảm thảo

Trẻ con bẩm sinh yếu ớt, tạng phủ phát triển chưa hoàn toàn, da thịt chưa kín đáo, nên gặp lúc trở trời dễ cảm nhiễm, phép chữa nên oha1t tán chủ yếu.

1.Cháo hành, kinh nghiệm chữa cảm mạo phogn hàn nhức đầu nghẹt mũi, sổ mũi:

-Hành 3 củ, giã nát, nấu cháo với gạo trắng nêm chút muối mà ăn lúc còn nóng cho ra mồ hôi thì khỏi. Ngoài dùng hành gia 3,4 củ, giã nát xoa vào tay người khác rồi hơ lửa nóng lên mà xát vào khắp mình trẻ cho ấm, cho ra mồ hôi thì đỡ, không hại gì cả.

1b. Kinh trị trẻ phong hàn.

-Hạt củ cải tươi 1 đồng, nghiền sống thêm nước và hành, sắc sôi hòa chút ít rượu mà uống, ra mồ hôi thì khỏi.

2. Kinh trị trẻ con cảm thời khí thương hàn:

-Lá đào 3 lạng. Nước 5 thăng nấu sôi 10 dạo, rót nước xoa bóp khắp người sau lấy phân chuột đực 3 hạt đốt tồn tính, hòa với nước nóng cho uống thì khỏi.

3. Kinh trị thời khí thương hàn nóng lắm:

- Nước măng tre non, cát căn giã lấy nước cốt nếu không có thứ tươi thì dùng cắt căn khô, sắc đặc, lấy 6 chung 2 thứ cho vào trộn ít với nước gưng thường uống sẽ khỏi.

4. Kinh trị trẻ con nóng lạnh và cảm nhiệt khí:

- Móng chân giò heo dùng 2 móng chân giò sau, đốt cháy tán nhỏ, mỗi lần dùng 1 vốc hòa với sữa người ngày uống 2 lần là khỏi.

- Đậu sị nửa vốc, dành dành 7 quả. Nước 1 bát sắc dành dành sôi rồi đổ đậu sị vào sắc sữa sôi vài dạo uống ấm thì hay.

5, Kinh trị trẻ con sau lúc thương hàn bị thời khí, mất tiếng không nói được:

- Nhục quế, 1 miếng bằng đầu ngón tay, ngậm 1 lúc lâu, dần dần nói được là khỏi.

IX - Thương thực

Bệnh thương thực ở trẻ con là do ăn bú không có chừng mực, hoặc đã no mà còn cho bú thêm, hoặc vừa mới bú mà còn cho ăn, hoặc vừa ăn xogn là cho bú liền, hoặc cho ăn các chất cứng rắn, các thức sống lạnh khó tiêu, hoặc đêm trẻ nằm ngủ mà không đắp bụng mà tỳ vị còn đang yếu, khó tiêu hóa, nên lúc mới đầu thì thức ăn không tiêu được, rồi tích lại, sau này thành bệnh cam, sau có thể biến thành nhiều bệnh khác, cho nên phải hết sức cẩn thận.

Sách nội kinh nói:" yêu trẻ thì chớ nó ăn no quá, mà cho nên ăn hơi đói 1 chút, mặc đừng cho ấm quá, mà cần đê cho hơi rét 1 tí." đó là những lời vàng ngọc.

Bệnh thương thực khi mới phát thì mình nóng, đầu nhức mắt vàng, mi mắt hơi mọng, bụng đau, sườn căng, chân lạnh, giữa bụng nóng, ngủ li bì, chằng chịu ăn uống, chán cơm, lợm giọng buồn nôn, hoặc nôn ọe, hoặc ợ chua, ợ hơi, hoặc ỉa phân như trứng thối, hoặc thở ngắn hơi, bí tức, ấn lên bụng thì đau hoặc vùng thượng vị, đó là những triệu trứng htu75c tích

1. Kinh trị trẻ con nôn mửa, sốt cao, ít ăn.

- Bột rắn dây 2 đồng cân nước 2 chung nấu cách thùy, quấy thành cháo cho ăn.

2.Kinh trị trẻ em hoặc loạn thổ tả.

-Nước đái trâu, hứng lấy 1 chén nhỏ, cho vào 1 chút muối, quấy đều cho uống thì yên.

-Đất tổ tò vò một miếng hòa với sữa cho uống, rất hay.

3.Kinh trị trẻ nhỏ nôn ọe.

-Gạc hươu, Đậu đen bằng nhau tán nhỏ, hòa với sữa, bôi vào đầu núm vú cho trẻ bú,khỏi ngay.

X- Thổ Tả

Trẻ con bị thổ tả là vì tạng phủ còn non, tà khí dễ xâm ngậm, lại vì bú mớm không giơ giấc mà sinh ra.Đại để bệnh ở vị thì thổ, ở tỳ thì tả.Các chứng hậu có nhiệt, có hàn, có thực tích khác nhau; hàn tả là tỳ vị hư hàn ăn, uống không tiêu,đi đái trong mà tiểu ra phân xanh hoặc như hèm rượu, hoặc thổ hoặc tả.Tay chân quyết lạnh, hoặc kiêm ngoài cảm phong hàn, nội thương ẩm thực trong người lúc nóng, lúc mát: Nhiệt tả là tỳ vị có thấp, đại tiện vàng mà tiểu tiện đỏ, miệng khô khát nước, tay chân ấm áp, hoặc thổ hoặc tả kiêm chứng trúng thử. Thực tích là do ăn uống không điều độ, ăn đồ sống lạnh quá nhiều, đình trệ ở tỳ vị, bụng chướng lên thấy nóng, ợ hơi nuốt chua, đi ngoài hôi như mùi trứng thối. Phép chữa nên xét chứng chọn phương mới không mong bị nhầm lẫn.

1.Kinh trị trẻ con ỉa chảy không ngớt, bất cứ hàn nhiệt đều chữa được.

-Hoài sơn sao ,tán nhỏ, không kể nhiều ít, cho vào cháo nguấy đều mà ăn, khỏi ngay.

-Vỏ qua3l ựu nướng khô.Sắc uống lúc đói bụng thì yên ngay.

2.Truyền trị trẻ con bị thổ tả.

-Hạt cau khô 1 hạt, thái nhỏ, sao khô, tán bột, uống với nước cơm thì khỏi.

-Hoắc hương 1 đồng, gừng sống 1 đồng, tinh tre 1 đồng, cam thảo nửa đồng, sắc uống ấm, rất hay.

-Gạc hươu dẻo vụn lấy 1 đồng, tóc rối thành than, nửa đồng, cùng tán bột, hòa với nước cơm mà uống, mỗi ngày 3 làn , rất hay.

3.Kinh trị trẻ con, mùa hè cảm nắng hoắc loạn thổ tả trướng bụng.

-Hạt củ cải nghiền nhỏ, sừng tê ngưu, trầm hương , hạt cau khô mài với nước cho uống, đỡ ngay.

4.Kinh trị trẻ con tả lỵ.

Tỏi giã nát, đem đắp vào 2 lòng bàn chân và rốn thì khỏi.

5.Kinh trị trẻ con bị chứng nhiệt tà.

-Hoàng bá cạo lấy vỏ sấy khô, tán bột, viên với cháo, viên bằng hạt đậu xanh mỗi lần uống 10 viên với nước cơm lúc đói.

-Dùng lòng trắng trứng gà phết vào hoàng bá mà nướng, tán bột uống với nước cơm cũng hay.

XI- Kiết Lỵ

Trẻ con kiết lỵ là do nội thương ẩm thực, như khi quá no, khi đói quá dư độc tích lại, ngoài cảm phogn hàn. thử thấp, là do tạng phủ bất hòa, tỳ vị bị tổn thương mà phát sinh.Phát bệnh, có nhiều chứng khác nhau: Lỵ nhiệt thì đi lỵ ra sắc đỏ; Lỵ hàn thì id9 ra sắc trắng, cả nhiệt và hàn thì trắng đỏ lẫn lộn, nếu mót rặn mà không ỉa được lại quặn đau là trong có phục hỏa, phải nên xem xét kĩ.

1. Kinh trị chứng kiệt lỵ và cam tả lâu ngầy không khỏi.

-Sáp ong 1 cục bằng quả táo, cho vào nồi đồng nấu chảy ra.Trứng gà 1 quả lấy lòng đỏ đổ vào.Lại thêm 1 tí muối, nấu chín mà ăn lúc đói thì khỏi.

- rễ tầm xuan tươi rửa sạch thái nhỏ, sắc đặc uống dần dần, khỏi thì thôi.

-Cóc 1 con bỏ hết ruột gan, đốt tồn tính tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với nước cơm.

-Chẫu chàng 1 con. Cách làm như trên.

Lá non cây ích mẫu. Nấu cháo với gạo mà ăn, nấu nước uống thay nước trà.

2. Truyền trị trẻ con đi lỵ lâu ngày không khỏi.

Rễ cây ý dĩ. Sắc lấy nước uống lúc đói.

-Xương đầu chó, đốt tán nhỏ, uống với nước nóng, hoặc 1 đồng, hoặc nửa đồng tùy trẻ lớn nhỏ.

3. Kinh trị trẻ con đi tả lỵ ngày đêm không biết mấy lần.

-Vỏ cây sắn thuyền, phơi khô tán bột, uống với nước cơm, mỗi lần nửa đồng.

-Lõi sừng dê rừng,đốt cháy tán nhỏ, uống 1 đồng với nước nóng rất hay.

-Lá trắc bá, sao, uống thay nước trà.

- Cá chép 1 con, đốt tồn tính tán nhỏ, mỗi lần uống 1 odng629 với nước cơm.

- Hạt mã đề, hoa dâm bụt đỏ. Sắc uống khi đói.

-Mã đề cả cây và lá, giã lấy nước cốt, hòa với ít mật mà uống.

4.Kinh trị trẻ con bị chứng lỵ cấm khẩu nấc cụt, không ăn được.

- Hột sen bỏ tim ,tán nhỏ. Mỗi lần uống 1 đồng cân ới nước cơm. Hoặc thêm hoài sơn 2 vị bằng nhau tán nhỏ mà uống càng hay.

5. Kinh trị trẻ con đi lỵ khát nước.

- Bí đao, giã lấy nước cốt mà uống.

6. Kinh tr5i trẻ con sau khi đi lỵ lòi đom.

- Hoa hòe lâu năm, tán bột, mỗi lần uống nửa đồng cân. người lớn uống 1 đồng với trần mễ.

7. Truyền trị trẻ con bị chứng xích bạch ly, đau bụng mót rặn.

- Hạt mè xát cho trắng, sao thơm tán bột, mỗi lần uống 1 đồng, s81c nước cho vào 1 chén mật ong mà uống.

-Mai mực nghiền thành bột, mỗi lần uống 1 đồng với nước cơm

-Rau dừa nước 1 đồng, tía tô 1 đồng, lá ngải cứu 7 đọt, gừng 3 lát, xương bồ 3 lát( kiêng sắt). Cùng giã nát đem xào chín đem buộc vào rốn mỗi ngày thay 3 lần.

- Tổ ong đốt , tán nhỏ, mỗi lần uống nửa đồng với nước cơm vào lúc đói.

-Bọ hung bỏ chân cánh, đốt tồn tính tán nhỏ, mỗi lần uống nửa đồng với rượu vào lúc đói.

- Ngó sen, gừng sống. Đều nhau, sao cháy đem tán nhỏ, nước phân nửa sắc uống.

- Cây mã đề cả lá rễ, rễ ý dĩ mỗi thứ 1 nắm, sắc uống vào lúc đói.

9. Kinh trị bệnh lỵ về mùa đông không ăn được:

-Chỉ thực sao qua, tán bột, cho uống mỗi lần 1 đồng cân vào lúc đói.

10. Kinh trị trẻ em đi lỵ ra máu không ngớt.

-Rau sam giã vắt lấy nước cốt 1 chén, cùng hòa với nước cơm, rồi cho uống vào lúc đói.

- Rau sam giã vắt, vắt lấy nước cốt, đun sôi rồi chế vào 1 chút mật cho uống vào lúc đói.

-Kim ngân hoa 3 phần, cỏ seo gà 6 phần, tê giác 3 phầ tán nhỏ, nước 2 bát, giã nhỏ vắt lấy nước cốt, cho uống 3 lần.

- lá chàm tươi, giã nho vắt lấy nước cốt cho uống 4 lần/ngày.

- Dây mướp đắng giã nát, vắt lấy nước cốt, hòa vào nửa phần mật cho uống sẽ khỏi liền.

11.Kinh trị đi lỵ ra máu tươi mà kỵ không ăn uống được.

- Ốc bươu giã nát đắp lên rốn thì khỏi.

- Lá đơn tía sao qua sắc đậm uống rất hay.

12. Truyền trị trẻ con, người lớn đi ỉa ra phân đủ các màu lộn xộn uống đủ thứ thưốc mà không hết.

- Bột gạo tẻ 1 nắm, chuốt 1 quả bỏ vỏ, lá mơ lông tươi róc vỏ gân, nữa nắm. Đều giã nát, nặn thành miếng mỏng, dùng lá chuối lót cả trên dưới để vào cái xanh sấy lửa than, lật lên trở xuống cho chín vàng là được. Tùy người lớn nhỏ mà ăn, lấy hoa mã đề sao qua, sắc nước làm thang mà uống rất hay.

XII - Sốt Rét

Bệnh sốt rét là bệnh cảm phong hàn nội thương ẩm thực mà sinh ra. Chứng mỗi ngày 1 cơn là nhẹ, cách một ngày 1 cơn là nặng, cách 2 ngày 1 cơn là khí huyết đều sinh kém.

Bệnh thuộc dương chứng thì lên cơn ban ngày, nóng nhiều thuộc âm chứng, thì lên cơn ban đêm mà rét nhiều, nhưng trẻ con sốt rét phần nhiều do ăn uống không tiêu mà sinh bệnh.Phép chữa nên tiêu thực tích, giúp vị khi đó là chỗ bí yếu.

1. Kinh trị trẻ con sốt rét.

-Gạc hươu đẽo vụn ra tán nhỏ, lấy 3 phần hòa với sữa cho uống trước khi lên cơn hay lắm.

2. Kinh trị trẻ con sốt rét cơn, nóng dữ mà không rét.

- Hoàng đơn 2 đồng, hòa với nửa nước nưa mật cho uống rất hay.

- Mẫu lệ tán nhỏ mỗi lần uống 1 đồng với nước cơm.

4.Kinh trị mọi chứng sốt rét của con bất cứ lâu ngày, hay mới phát:

-Cây thanh hao ( lấy vào ngày 5 tháng 5 âm lịch) phơi khô, mỗi lần dùng 2 lạng, quế chi bỏ vỏ thô 5 đồng. Cùng tán nhỏ, mỗi lần uống 1 dông vào lúc chưa lên cơn sốt, uống với rượu lạt.Mùa hè thêm 2 lạng hương nhu.

XIII - Suyển

Trẻ con bị suyển đều cho nhiệt, nhiệt sinh hỏa, hỏa sinh phong, mà đàm là mầm mông1 của hỏa. Hỏa biến hóa không nhât định 1 thề và xuất nhập không nhất định 1 hình lúc tỉnh thì núp ở tùy thổ, lúc động thì phát ra ở phế kim, cho nên trẻ con suyễn tức là tâm hỏa khắc phế kim hoặc hàn tả đọng lại ở phế, hoàng hóa nhiệt mà sinh khí xông lên ho tức, phế trứng khò khè.Phéo chữa nên giáng thủy tá hỏa, thanh phế, háo đàm làm đường lối chính.

1.Kinh trị trẻ con đàm tắc trong họng lên cơn hen.

-Ba đậu 1 quả(bỏ vỏ) tán bột, lấy lụa bọc lại, nhét vào lỗ mũi,( nam tả nữ hữu), đàm sẽ hạ ngay rất hay.

2.Kinh trị trẻ con đàm nhiệt, kinh sợ, hồi hộp.

- Bán hạ, nam tinh.Hai vị đều nhau tán nhỏ, hòa với nước mật bò rồi dồn vào túi mật, treo ở chỗ có gió đông, chờ khô , dùng bánh chưng luyện viên bằng hạt đậu xanh, mỗi lần uống 4,5 viên nấu nước gừng làm thang.

3.Kinh trị trẻ con nhiều đàm dãi.

- Mật cá trắm 1 cái, Khô phàn ( phèn phi) nửa phần, đại hoàng 1 ít, sắc lá xương sông cho đặc rồi lấy nước mài với 3 vị trên mà uống, lại lấy lông gà ngoáy vào cổ họng là khỏi

4.Truyền trị trẻ con thở gấp.

-Cây vú bò, lấy mủ trắng. mật ong 2 vị đều nhau, nấu thành cao, dùng đào nhân, bỏ vỏ và đầu nhọn giã nhỏ, cho vào thuốc cao làm viên bằng hạt nhân, mỗi lần uống 1 viên, ngận cho tan dần rất hay.

-Mai ba ba đốt tán nhỏ,mỗi lần uống 1 đồng, dùng lá nhót 1 nắm vò với nước đặc bỏ bã cho uống, bất kể giờ giấc, hết bệnh thì thôi.

XIV - Ho

Trẻ con ho là phế bị hỏa tà mà sinh ra, vì phế là cơ quan hô hấp, giống như cái dù che, ngũ tạng, chất rất trong, vị trí rất cao. Cho nên ngoài là phong tà dễ xâm cảm, torng thì thấp nhiệt dễ nấu nung mà sinh ra chứng này.Nhưng đàm vì phổi bị hỏa đốt mà không trong, thấu là có đàm mà không tiếng vì tỳ bị thấp động mà sinh đàm; khái khấu là có cả tiếng và có đàm phế khí bị thương và tỳ động thấp như ngoại cảm phong hàn thì nghẹt mũi, nặng tiếng hàn khí đình trệ, bị nước đọng thì hồi hộp, đàm ẩm thì ho có tiếng đàm khạc ra được thì hết ho; hỏa mạnh quá thì cứ ho mãi, mặt đỏ, đàm kết; phế trướng thì thỏ dốc, hơi nghẹt, thở nặng, phong đàm, ứ đầy thì ho mãi không ngớt , mửa ra được đàm sữa thì mới yên.

Lại có chứng hư, chứng thực khác nhau, có xem khác ra đàm mà vàng hay trắng, lỏng hay đặc thì biết, lại cũng nên căn cứ 4 mùa mà phân chứng, mùa xu6an thì thổ khí thăng, mùa hè thì hoả nhiệt, mùa thu thì thấp nhiệt vận ở trong, mùa đông thì phong hàn ở ngoài nhập vào, lại cũng nên theo từng buổi trong ngày mà phân chứng, ho lúc sáng sớm là đờm hỏa, xế chiều là âm hư, nên tùy chứng mà dùng thuốc, nếu đàm không trừ lâu ngày thì sinh chứng hồi hộp.

Về phép chữa thì phong hàn phải sơ tán, phiền nhiệt phải thanh lợi, thấp nên trừ, thủy nên tả, đàm thì long, hỏa thì giáng, phế trướng nên dưỡng huyết sơ can, không đàm nghẹt tắc thì trừ đàm dưỡng vị.

- Đại thế phế ở trên vị , nên thuận giúp phế khí, tư nhuận phế kinh điều hòa tam tiêu ôn trang trắng, khí thì ho sẽ bớt, ì bị điều hòa thì đàm không sinh, phế nhuận thì ho sẽ khỏi, thầy thuốc nên xét rõ.

1.Kinh trị trẻ con ho dữ dội

Cao bách bộ; củ bách bộ bỏ vỏ và lỗi, giã vắt lấy nước cốt hòa với mật nửa phần, nấu thành cao mà ngậm nước nuốt dần.

2.Kinh trị trẻ con thở gấp.

- Gừng sống 4 lạng nấu nước chờ tắm là khỏi.

- Tổ ong sửa sạch đốt tán nhỏ, mỗi lần uống nửa đồng với nước cơm hoặc sữa. xác ve sầu bỏ mõm, cánh m củ nghệ. hai vị đều nhau, tán nhỏ làm viên, uống với sữa, hoặc sắc nước thì khỏi.

- Đào nhân bỏ vỏ và đầu nhỏ, giã nát hòa với nước cháo, mỗi lần uống 5 đồng, hoặc cho vào gạo nấu cháo ăn cũng tốt.

-Gừng sống thái nhỏ, trộn với mật ong, ngào như mứt mà ăn.

-Hột tía tô 4,5 đồng tán nhỏ, hòa với nước, lọc bỏ bã mà uống với nước cháo.

-Uống cao thiên môn, mỗi lần 1 đồng với nóng mà uống ( xem môn bổ ích quyển VII mu4c 4 trang 257)

3.Kinh trị trẻ con ho khặc ra máu, hoặc mủ lẫn máu.

-Võ rễ dâu 1 nắm(kỵ sắt), ngâ nước vo gạo 3 ngày đêm, xát sạch vỏ đỏ và bỏ lõi, chỉ lấy lớp trắng 2 lạng, gạo nếp 5 đồng.Sao lẫn nhau cho vàng tán bột mỗi lần uống 1 đồng với nước cơm.

-Rễ cỏ tranh, vỏ rễ dâu, hột dành dành, đều sao cháy.Cách vị đều bằng nhau,sắc nước uống, bất kể giờ giấc.

-Lá sen sao khô,, hoa hòe sao qua.Hai vị đều nhau tán bột, mỗi lần uống 1 đồng, hòa vào nước tiểu trẻ con mà uống.

-Phổi heo nấu chín cắt nhỏ, dùng ý dĩ sao tán bột, chấm mà ăn.

-Mứt hồng hấp trên nồi cơm cho chín, tách ra mỗi quả dồn vào 1 đồng cân bộ thanh đại ăn khi đi ngủ. Đồng thời sắc bạc hà làm thang mà uống.

4.Kinh trị ho hen khò khè, rược đờm.

Củ gai đốt tồn tính tán nhỏ, dùng 3,5 đồng với đậu hũ sống.Nếu không đỡ thì ăn 2 3 miếng thịt heo béo thì khỏi.

XV - Trướng Bụng

Trướng bụng là bụng trướng căng như da trống, vì tỳ vị trái thường, khí vốn hư hại cho là thực mà công hạ, phải phân biệt hư thực, khí huyết tích trùng, tích thực mà chữa.

1.Kinh trị trẻ em thực tích, trướng bụng.

-Bán hạ nấu với gừng rồi sao, tán nhỏ hòa với rượu, viên bằng hạt thóc mỗi lần uống hai viên với nước gừng, chưa khỏi thì uống thêm, hoặc lấy bán hạ lùi chín tán nhỏ, uống với nước gừng cũng hay.

-Hẹ 1 nắm, giã lấy nước cốt 1 chén, hòa với 1 chén mỡ heo cho uống để thổ ra nước độc,, rồi cho ăn cháo ngay thì khỏi hẳn.

-Tỏi 1 đêm lùi chín bỏ vỏ, lấy lụa gói lại nhét vào lỗ đít, nguội thì lùi lại cho nóng làm cho hơi tỏi thấu vào đại đường thì khỏi.

2.Kinh trị trẻ con chướng bụng.

-Lấy móng tay của cha mẹ nó đốt cháy, tán nhỏ bôi vào vú mẹ cho trẻ bú rất hay

-Bột gạo trắng mà muối trắng đều bằng nhau, sao vàng, lấy vải bọc
lại, thừa lúc nóng đem chườm lên bụng, thoa đi thoa lại là khỏi.

3.Kinh trị trẻ con có hòn cục trong bụng.

Chuột cống đực làm thịt nấu cháo thường ăn thì khỏi.

XVI - Chạm Vía

Chứng chạm vía trẻ con mới sinh bị người khác lạ ở nơi khác nhắc đến thình lình hoặc người nhà cưỡi ngựa đẫm mồ hôi hoặc áo quần dơ bẩn, hoặc quái vật lạ mang đến mà sinh ra.

Phát bệnh thì mình hơi ấm, kêu khóc không ngớt, trần trọc chẳng yên, thì trước hết lấy vỏ cây mận với lá trầu không nhai cho ra nước mà xát khắp mình, nếu quả là bệnh ấy thì mọc lông xoắn mà khỏi.

1.Kinh trị trẻ con chạm vía sợ khóc.

-Đất lòng bếp 2 lạng lưỡi tán nhỏ, trứng gà 1 quả, bỏ vỏ trộn đều.Trước nấu trước cành đào, cành liễu rửa qua, rồi dùng thuốc ấy bôi ở vùng ngực và lòng bàn tay bàn chân thì khỏi.

-Thach xương bồ giã vắt lấy nước cốt mà cho uống thì khỏi ngay.

-Rễ dâu hướng đông cạo lấy lớp vỏ trắng, giã vắt lấy nước cốt, cho uống rất hay.

-Y ngư ( con mọt sách 2 đuôi) 10 con, nghiền nát vôi lên vú người mẹ, trẻ bú khỏi cổ là lành.Cũng có thể dùng 2 con y ngư bôi vào bàn tay người mẹ đem ấp vào rốn, cho mửa thì khỏi.

(...lược...)

-Nước đái trâu, lấy 1 chén nhỏ đổ vào cho uống khỏi liền.Hoặc dùng bôi vào nuốm vú người mẹ cho bú cũng hay.

-Xạ hương chút ít, hòa với sữa, bôi vào miệng nó cũng hay.

-Nhổ 10 sợi tóc ở xoáy thượng của người khách đã làm cho nó chạm vía và cắt lấy dải áo của trẻ, cùng đốt tán nhỏ, hòa với sữa , ,nhỏ vào miệng trẻ.

-Bạch dương tàm 7 con, bỏ mõm, chân, sao vàng nghiền nhỏ, uống với sữa yên ngay

XVII - Thai Nhiệt

( Từ mục này trở xuống là những chứng sơ sinh)

Trẻ con thai nhiệt là lúc mới sinh, mình nóng, mắt đỏ, mắt nhắm, hơi trong miệng nóng, khóc than, khát nước, hoặc đại tiểu tiện không thông, la vi2lu1c mẹ có hai ăn nhiều đồ nhiệt độc mà sinh ra, phép chữa nên cho người mẹ uống thuốc rồi cho con bú, dần dần sẽ kết quả, không nên sốt ruột cho uống thuốc mát, đến mỗi ọe mửa mà sinh bệnh nặng, nên giữ gìn cẩ thận.

Kinh trị trẻ con thai nhiệt.

Đậu đen 2 đồng, tim bấc 1 đồong, cam thảo 7 tấc, đạm trúc điệp 1 lá.Săc người mẹ uống rồi cho con bú thì khỏi.

XVIII - Thai Hoàng

Thai hoàng hoàng là trẻ con sinh ra khắp mình đều vàng như vàng thật, mình nóng dữ, đại tiện không thông, tiểu tiện nước vàng, không chịu bú, khóc không ngớt, do khi mẹ có thai bị nhiệt mà truyền cho con.

Kinh trị trẻ con phát vàng da thịt, mặt,mắt đều vàng.

Thiên hòa sống gĩa sống lấy nước cốt 2 chung, cho vào 2 muỗng mật, hòa đều, uống ngày 2 lần, hay lắm. Không có thiên hoa phấn tươi thì dùng thứ khô.

XIX - Tắc Ruột

Tắc ruột là do nhiệt độc ứ đầy trong bụng, kết chặt ở lỗ đít, đại tiểu tiện bể, bụng trướng muốn chết.

Một phép chữa đã kinh nghiệm

Lấy nước nóng cho người đàn bà ngậm vào miệng mà mút bơ vào trước và sau vùng tim, dưới rốn và 2 lòng bàn tay, bàn chân, cộng là 7 chỗ, mút đến khi đỏ ửng lên là thông được.Nếu không thế thì không sống được.

XX-Thai Kinh

Chứng thai kinh với chứng mạn tỳ gần giống nhau, nên khó phân biệt.Nhưng thai kinh khi phát bệnh thì trong mình nóng lắm, mắt trợn ngược , tay nắm, miệng ngậm, răng cắn chặt, xương sống cứng đờ, sùi bọt miếng, ợ mửa, tay chân co giật, khóc sợ, mặt nhăn nhó, mỏ a1d hở, hoặc má đỏ hoặc mặt xanh mặt nhắm là đúng chứng.

Nguyên nhân là người mẹ có thai, điều dưỡng trái phép , tức giận kinh hoàng, mẹ bị xúc động , thai bị ảnh hưởng, hoặc do phong tà bên ngoài cảm vào mà động đến thai, mà sinh bệnh ... chứng này nên xem khí sắc ở ởgiữa hai lông mày. Nếu đỏ ửng xanh tươi thì có thể trị được, nếu sắc tối,xanh,đen, là bất trị. Ở hồ khẩu chỉ tay ngoảnh vào thì chữ được mà ngoảnh ra thì không chữa được.

Phéo chữa nên ( giải tán phong tà,trần kinh , hóa đàm, thuận khí làm chủ yếu, không thể chứa theo chứng mạn ty, mà dùng thuốc ôn.phải cẩn thận, cẩn thận.

Phương kinh ngiệm chữa thai kinh

Bọ cạp 1 con, lấy lá bạc hà gói lại nướng khô, cho vào chút ít chu sa và xạ hương rồi tán chung, mỗi lần uống 1 phân, dùng mạch môn đông bỏ lõi sắc làm thang mà uống thì khỏi

XXI - Không Bú

Không bú là trẻ con sinh ra là không chịu ngậm vú để bú. Lúc mới để phải kịp lấy ngón tay bọc lụa móc cục máu độc trong miệng cho sạch,đừng để nó nuốt xong thì không sinh bệnh này. Nếu không kịp móc trẻ con nuốt xuống thì sinh ra đầy bụng thở ngăn không thể bú.

Hoặc là người mẹ bị bệnh nặng, thai bị hàn lãnh nên sinh con ra có bệnh.

Truyền trị trẻ con không bú được

- Mỡ heo mùa đông, mật ong mỗi thứ 1 bát, cam thảo tán nhỏ 2 đồng, cùng nấu chín, mỗi lúc ngậm 1 tí, từ từ nuốt xuống rất hay.

- Cứt chin sẻ 4 hòn tán nhỏ hòa với chút nước, nhỏ vào miệng cho nó nuốt xuống thì bú được ngay.

- Nhền nhện 2 con, bỏ mõm, chân, sao cháy tán nhỏ, hòa với chút mỡ heo hoặc sữa heo xát trong miệng rất hay.

- Củ cỏ cú, kkinh giới, tằm vôi,mạng kinh tử, bạc hà, tế tân, hành. Mỗi vị đều nhau cùng tán nhỏ, hòa với nước tiểu trẻ em sền sệt như bùn đen, dán lên trán, hay tuyệt.

-Nước đái trâu, bôi quanh miệng và trên trán cũng rất hay.

XXII - Phong chúng miệng

(đơn toát khấu)

Phong chúng miệng là trẻ con lưỡi cứng môi xanh trúng miệng thở gấp. khóc không ra tiếng.Vì thai khí quá nóng, phong ta nhập vào rốn, truyền độc đến tâm tỳ mà sinh ra chứng này.

Kinh nghiệm chữa phong chúm miệng

Phải em trên lưỡi mà trong môi trẻ, nếu thấy có những mụn nhỏ như hạt gạo, kịp lấy lụa hoặc vải lụa quấn đầu ngón tay trỏ, chấm nước nóng, khẽ xát cho vỡ đi, há miệng được thì yên.

Các phương trị trẻ con phong chúm miệng thành câm.

- Xác rắn đốt cháy tán nhỏ, trước lấy nước nóng rửa miệng cho sạch, rồi xát vào thì há miệng được ngay. sau lấy sữa người hòa với thuốc này thường nhỏ vào torng miệng trẻ thì khỏi.

-Lá ngải cứu đốt cháy nhét vào rốn, lấy vải buộc kỹ là khỏi. hoặc lấy tỏi 1 cắt lát đặt lên rốn, rồi lấy ngải cứu mà cứu, khi hơ ngải cứu đến miệng thì khỏi.

- Giá đậu đen, giã vắt lấy nước hòa với sữa, nhỏ vào mie65ng rất hay.

-Sâu chim trong tổ chim sẻ 1 con, nghiền lấy nước cốt, hòa với sữa đổ cho uống rất hay.

- Bạch cương tàn 2 con, bỏ đầu sao qua, tán nhỏ hòa với mật ong xát trong miệng, hoặc dùng ngải tằm bỏ chân cánh, sao qua mà làm như trên rất hay.

- Con 2 đuôi ( con mọt trong sách, cũng gọi là mọt sách) mỗi lần dùng 2 con, nghiền nhỏ bôi trên nuốm vú cho trẻ bú rất hay.

- Thử phụ đất con dán đất giã nhỏ , chế vào ít nước, vắt lấy nước cốt được 1 vỏ hến, đỏ cho uống rất hay.

- Ốc sên 5 con, giã nát bôi vào miệng trẻ, hoặc thêm hạt chì là giã nhỏ nữa phần, nghiề đều bôi vào rất hay.

XXIII- Uốn ván rốn

( Tê phong- Phong đòn gánh)

Uốn ván đường rốn phần nhiều do lúc cắt rốn phong thấp nhiễm vào : cũng có do trong thai vốn có nhiệt độc, lúc isnh ra cuống rốn cứng đờ mà sinh bệnh. Bệnh phát thì từ rốn nổi lên 1 lằn gân xanh chạy lên dạ dày rồi chia làm 2 đường, hễ chạy đến tim là chết. Khi thấy gân xanh mới nổi kịp dùm tim bất tẩm dầu mè, đốt đầu gân xanh và dầu chót các đường rẽ chặn đường chạy vào tim.

1.Kinh trị trẻ con uốn ván.

-Hành sống cả củ và lá, giã nát vắt lấy nước cốt, dùng bạch cường tàm 2 con nghiền nhỏ, hòa vào đem bôi trên nuốm vú bà mẹ rồi cho con bú hoặc đổ cho trẻ uống thì khỏi.

- Tỏi thái lát mỏng đặt trên rốn để ngải cứu mà cứu cứu đến trên miệng đến thấy trên miệng thấy có mùi tỏi là khỏi.

2.Kinh trị trẻ con rốn ướt hoặc sưng đỏ, hoặc chảy nước, nếu không sớm chữa sẽ thành lở rốn:

- Dương quy tán nhỏ trộn với 1 tí xạ hương mà bôi thì khỏi.

3.Kinh trị trẻ con xưng rốn.

-Kinh giới nấu lấy nước mà rửa rồi lấy củ hành nướng nóng thái mỏng đắp lên rốn là khỏi.

- Quế tâm nướng nóng lên đem chườm vào rốn ngày làm 4 5 lần là khỏi.

XXIV - Phong cấm khẩu

( Cấm phong)

Phong cấm khẩu là mắt nhắm, miệng câm tiếng khóc e...e... trên lưỡi đùn thịt như hạt gạo, bú không được, miệng sùi bọt trắng đại tiểu tiện đều thông. chứng này thấy lúc đều tháng đến 100 20 ngày gọi là cầm phong.Phàm các chứng tê phong, toát khẩu và cầm phong.. chứng uty khác nhau mà chung nguồn gốc chữa bệnh nên theo sau đây:

1.Phép trị kinh ngiệm:

Cần xem trên lưỡi và môi trẻ có mụn nhỏ, kíp lấy ngón tay khẽ cạo cho vỡ mụn đi rồi sau sẽ dùng thuốc.

2.Kinh trị trẻ con cấm khẩu mình nóng:

- Nước măng tre 3 chung, cho thêm ít nước cốt gừng, chia làm 3 4 lần uống nóng thì khỏi.

-Chất trắng trong cứt gà, lấy 1 cục lớn bằng ngón tay, gói vào miếng lụa nấu với 1 chung nước, chia làm 2 lần uống, hoặc đem nghiền nhỏ, hòa với rượu mà uống cũng hay.

- Phân chim se tán nhỏ, viên vời nước bằng hạt mè, uống 2 viên với nước nóng thì khỏi.

-Nước đái trâu, đắt trâu đi về phía đông dùng đồ hừng chút ít nước dãi trâu cho trẻ uống rât hay.

3.Truyền trị trẻ con cấm khẩu không bú được.

-Nhện 2 con, bỏ chân, sao cháy, nghiển nhỏ, dùng sữa heo 1 chén nhỏ, hòa đều, cho uống dần dần rất hay.

XXV - Không đái

Trẻ sơ sinh không đái được, là vì lúc trong thai người mẹ hay ăn đồ chiên xào , cay nóng , nhiệt khí nhập vào trong thai, thia bị tiêm nhiễm lấy, cho nên cho khi sinh ra bụng dạ trướng phình, thạn sưng không đi đái. Như thấy chung quanh rốn có sắc xanh đen và phong chúm miện ( toát khẩu ) thì không thể chữa được.Hoặc nhiệt khí bức ở bong bóng làm cho đi đái không nín( rốn) được, hay đái són nên chọn các phươn như sau

1.Kinh trị chứng không đi đái.

- Hành trắng xắt 4 bát sữa 1 chén nhỏ. Cùng sắc sôi cho uống 4 lần thì thông. Như không bí uống vào thì bú ngay.

-Muối rắc lên rốn. lấy lá ngải cứu hơ nóng, đặt lên trên muối, cứu 4 - 5 mồi thì khỏi.

2. Kinh trị trẻ con đái trên giường không biết:

- Cỏ trong tổ chim én, đốt cháy đem tán nhỏ; hòa với nước cho uống lúc đói rất ha.

- Giấy bản 1 tờ, rải dưới chiểu ngay chỗ trẻ hay đái dầm, chờ nó dái rồi lấy giấy đó phơi khôi, đốt tán cho vào torng chén nước và rượu, khuấy đều, cho uống vào lúc đói thì khỏi.

-Rễ tầm xuân, rửa sạch, thái nhỏ, 1 lần dùng 5 đồng cân, sắc nước

cho tí rượu vào mà uống, về đêm thì khỏi.

XXII - Khóc đêm

Trẻ con khóc đêm là cho tà nhiệt thâm nhập vào mà sinh ra

1.Phương kinh trị trẻ em khóc đêm.

- Hoa đèn 2 hoa,hòa tan với sữa bôi vào miệng trẻ hay bôi vào nuốn vú cho trẻ bú.

-Trúc đùi gà 1 cây, chặt lấy 3 thước để chỗ trẻ ngủ đừng cho ai biết thì khỏi.

- Xác e sầu 7 con.dùng nửa phần dưới, tán nhỏ, lấu bác hà, sắc sôi, cho vào chút rượu mà uống thì khỏi.

- Thanh dại, tùy trẻ lớn nhỏ mà dùng, độ 1,2 hay nửa đồng cân, nghiền với nước mà uống mà khỏi.

- Hạt bìm bìm 1 đồng, tán nhỏ , hòa với nước, bôi vào rốn cũng hay mật rắn thổ đất, dùng mỗi lần 1 cái,tán nhỏ.Hòa với nước trúc lịch ( măng vòi hơ lửa vặn lấy nước) đổ vào miệng.

- cỏ ở bờ giếng, hoặc rơm cỏ lót ổ gà đẻ, hoặc 2 hoặc 3 cánh lông ở gà trống , đặt xuống dưới ciếu nằm, không cho người mẹ biết; Trẻ sẽ hết khóc.

2. Kinh trị trẻ con khóc 1 cách hoảng sợ như bị gai đâm:

- da nhím 3 tấc đốt cháy tán nhỏ, bôi vào núm vú cho trẻ bú là khỏi.

- Tóc rối, đốt cháy, hòa với sữa đổ cho uống là khỏi

-Gương soi đem treo ở phía chân giường của trẻ nằm thi nó nín ngay.

XXVII - Trúng khí độc

Trẻ con trúng khí độc tức là cảm phải tà khí, trúng khí độc, bụng đau nhói, cuồng hoảng, muốn chết, nặng lắm thì chết ngất, đây là chứng nguy kịch, cần chọn phương mà trị ngay.

1. Kinh trị trẻ con bỗng nhiên chết ngất:

Hành trắng giã nát, nhét vào lỗ đít và 2 lỗ mũi, làm cho thông hơi hoặc chảy nước mũi thì sống.

2. Kinh trị trẻ con chết giả:(bỗng mê man như chết) chớ có dọi lửa chiếu đèn vào, chờ đề cho nhiều người lay động trẻ. Dắt 1 con trâu cho đứng đầu giường thì sẽ tỉnh ngay.

- Gội nước tiểu vào mặt nó vài lần thì nó sống vào ngay, đây là phép chữa của ông biển thước.

- Bồ kết tán nhỏ, mỗi lần dùng bằng hạt đậu, thổi vào hai lỗ mũi cho nhảy mũi thì khí thông ngay. Lại lấy ống trúc nhờ người gắng sức thổi vào lỗ đít, khí thông thì sống.

- Muối 1 vốc, nước 2 bát, sắc còn nửa bát đổ vào miệng trẻ, mửa được là khỏi.

- Lấy 1 cái ngòi bút nho, đốt cháy, tán nhỏ, hòa với nước mà đổ cho uống thì sống.

XXVIII - THIÊN ĐIẾU

Thiên điếu là chứng trẻ con nóng dữ, sợ hãi, co giật, móng tay xanh, trợn ngược.

1. Kinh trị trẻ con mắt ngược, đờm tắc, nóng hầm.

Xác ve sầu bỏ mõm, cánh và chân, rửa sạch, nấu chung với nước mốc cơm nếp, dùng làm tương phơi khô, tán bột, mỗi lần dùng 3 phân, hòa vào nước cho uống là tỉnh.

2. Kinh trị trẻ con thiến điếu.

- Rễ dâu mọc hướng đông, cạo lấy vỏ trắng, giã lấy nước đổ cho uống thì khỏi.

- Mọt sách (2 đuôi) 5 con, nghiền với sữa cho uống.

XXIX - Lở miệng

Trẻ con lở miệng lưỡi là do tâm tỳ bị nhiệt mà ra, phạm miệng lở sắc đỏ thì tâm nhiệt, sắc vàng thì tỳ nhiệt, sắc trắng thì tỳ hàn, nên xét đấy mà trị.

1. Kinh trị trẻ con miệng lở có đốm trắng như miệng ngỗng ( nga ngẩu sang )

- Nam tinh, bỏ vỏ và rốn, nghiền sống hòa với giấm đắp, nam tà hữu nữ, vào lòng bàn chân, mỗi ngày thay 1 lần thì hết lở

2.Kinh trị trẻ con bị miệng cam lở.

-Vỏ cây mía , đốt cháy tán nhỏ rắc vào là khỏi.

- Bạch cương tàn, bỏ đầu chân, da ngoài, sao vàng tán nhỏ, trộn với mật ong mà bôi, rất hay.

- Muội nồi tán nhỏ thường xát vào là khỏi.

- Hoàng đơn 1 đồng, mật ong 1 lạng, cùng trộn đều nấu lên cho biến sắc đen, dùng cái lông gà châm thuốc mà phết vào là khỏi.

-Mật đà tăng táng nhỏ trộn với giấm mà rịt vào gan bàn chân, khỏi thì rửa đi rất hay.

- Rỉ sắt, nghiền với nước bôi mà khỏi.

3. Kinh trị trẻ con môi cắn chặt

Rau dền tía, giã lấy nước cốt mà bôi.

4. Kinh trị trẻ con sưng môi:

= Vỏ dâu tằm ăn, cạo bỏ vỏ bì thô, giã vắt lấy nước cốt mà bôi thì khỏi.

5. Kinh trị trẻ con sưng lợi.

- Xác rắn, tán nhỏ, hòa với giấm mà bôi.

Kinh trị tre 3 con lở mép, hở hai khóa miệng hoặc sưng môi, lớt lợi răng.

- Tóc rối đốt ra tro tán nhỏ,, dùng vài 3 đồng cân hòa với nước mà uống đồng thời lấy tóc xát vào hoặc trộn với mỡ heo mà bôi rất hAY.

6.kINH TRỊ TRẺ CON BỊ ĐẸN.

- hoàng liên 1 ít, dùng 1 chén nước hòa vào với chút ít mật ong nấu sôi rồi mài hoàng liên cho uống. Ngoài dùng ngọ thù du giã nát xào với giấm rịt vào lòng bàn chân rất hay.

7. Truyền trị trẻ con lở miệng không bú được:

- Mỡ heo, mật ong đều 1 chén, cam thào đồng cân sắc lên, cho ngậm ít một rồi nuốt dần.

XXX- Bệnh về lưỡi

Bệnh về lưỡi của trẻ con là: Mộc nhiệt, trùng nhiệt, lộng nhiệt và thai nhiệt.

-Mộc nhiệt là thình lưỡi sưng cứng như gỗ khong uốn được do tỳ kinh có thực quả.

- Lông nhiệt là lưỡi thè ra rụt vào luôn luôn là do cả 2 kinh tâm và tỳ hư tổn, nếu thè ra dài mà thu lại ít gọi là thổ nhiệt, do tâm tỳ có tích nhiệt.

- Trùng nhiệt là dưới lưỡi mọc ra cục thịt giống như 1 cái lưỡi nhỏ, cũng là tỳ kinh có thực quả.

- Thai nhiệt là lưỡi mọc 1 lớp mụn trắng và vì thai nhiệt mà ra. Ph1p chữa cần tìm nguyên nhân mà định cho phương thuốc, chớ nên trị chung chung như nhau.

1.Kinh trị chứng trùng thiệt:

- Bồ hoàng tán nhỏ, hòa với nước măng tre mà bôi.

-Dùng cây kim lễ những tia máu bầm dưới lưỡi lễ sau nửa phân thì khỏi.

- Gai bồ kết đốt thành than, cho vào chút ít phác tiêu, trước lấy nước súc miệng rồi chấm thuốc này dưới lưỡi, nước dãi ra thì khỏi.

- Rễ dâu, cạo lấy lớp vỏ trắng, sắc đặc đem bôi lên vú người mẹ cho trẻ bú thì khỏi.

- Nước măng tre , cho vào chút ít nước cốt gừng, mài hoàng bá thường bôi vào thì khỏi.

- Bọ hung 1 con, đốt tồn ti1nhm\, tán nhỏ bôi lên lưỡi , hay lắm.

- Mọt sách ( 2 đuôi) 5 con đốt cháy tán bên trên lưỡi rất hay.

-Xác rắn , đốt cháy tán nhỏ, hòa chút giấm mà bôi thì khỏi.

- Gạc hươu, đẽo ra 1 đồng, tán nhỏ, bôi dưới lưỡi ngày 3 lần, hay lắm.

- Tóc rối , đốt cháy tán nhỏ, nửa đồng cân bôi lên lưỡi khỏi liền.

- Lấy 1 cục hoàng đơn bằng hạt đậu, để dưới lưỡi rất hay.

-Đất lòng bếp, trộn với rươu mà bôi thì khỏi.

- Mai mực đốt tán nhỏ hòa với lòng trứng gà, bôi vào, rất hay.

-Tổ ong đốt tồn tính tán nhỏ,mỗi lần uống 1 đồng, nước rửa bát sắc thành 6 phần, uống nóng là khỏi.

2. Truyền trị trẻ con mộc nhiệt:

- Xác rắn đốt ra tro tán nhỏ, hòa với sữa đổ cho nó uống, khỏi liền.

XXXI - Cam tẩu mã

( Viêm miệng hoặc tử)

Cam tẩu mã là chân răng thối lở, chãy nước dãi, sưng quai hàm, là do kinh dương minh có nhiệt mà ra.

1.Kinh trị cam răng thuộc cấp tính nếu không sữa sớm và ngày sẽ chết.

-Thanh đại, bôi khắp chân răng, ngày 10 lần đêm 4 lần, hay lắm.

2.Kinh trị cam tẩu mã, ăn thấu xương, thủng má thối nát, chảy máu.

-Nam tinh 1 củ bỏ ruột, nhét 1 cục hùng hoàng vào, lấy bột bọc lại, đem đốt, khi hùng hoàng hóa ra nước thì lấy 2 cái chén úp lại để trừ hỏa độc, rồi bỏ bột tán nhỏ, cho chút ít xạ hương vào, đem phết chỗ đau vài ngày là khỏi.

- Ngũ bột tử thanh đại, hoàng bá khô phàn(phèn phi) bằng nhau, tán bột trước súc miệng bằng nước muối đun sôi rồi lấy thuốc này chấm vào, liền khỏi.

3.Kinh trị cam tẩu mã, ăn sứt cả miệng mũi.

-Cóc 1 con lấy đất sét bọc kín lùi vào lửa cho cháy khô, 2 đồng rưỡi hoàng liên, 2 đồng rươi thanh dại, 1 đồng rưỡi xạ hương, chút ít. Các vị đều tán nhỏ, xát vào, hay lắm.

4. Kinh trị cam ăn răng xương quai hàm, rụng răng.

Dế dế 1 con, lấy màng trắng trứng gà bọc lại, nhét vào miệng con cóc, buộc kỹ, lấy đất sét bao kín lại, đem nung lửa cho khô, lấy ra nghiền nhỏ bôi vào đến khỏi thì thôi.

5.Kinh trị trẻ con chảy máu chân răng không ngớt.

-Lá sen 1 nắm nấu ra nước đậm, cho vào ít muối ngậm nóng, nguội thì nhổ ra, lại ngậm nóng nữa, sẽ khỏi.

- Nước đái trẻ con cho ngậm, nguội thì nhổ đi, lại ngậm nữa, đến khỏi thì thôi.

6.Kinh trị trẻ con sưng lợi răng đau nhức.

Lá thông 1 nắm , muối 1 vốc. Rượu ngon 1 chén, nước 1 bắt, cùng sắc, còn phân nửa, ngậm nóng, nguội thì nhổ ra, rất hay.

XXXII - Đơn Độc

Đơn độc là 1 thứ bệnh bỗng nhiên sưng đỏ, ngứa nóng nằm ngủ không yên, hông ngực đầy tức khó chịu, cổ họng sưng đau hoặc máu rỉ ra ở khiếu.Khắp mình nổi vết đỏ là do tạng phủ tính nhiệt lại gặp gió mưa lạnh lẽo, nên nóng lạnh xung đột nhau mà phát ra, nếu không trị ngay ,độc vào bụng có thế chết người; cần ét chỗ bắt đầu phát bệnh làm đích chuẩn cho việc dùng thuốc.

1. Tính tử đơn: Đơn độc trước khi phát ở đầu rồi lan ra khắp mình, tròn như đồng tiền mà sắc đỏ, dùng :

- Cành đào hướng bắc, đốt cháy tán nhỏ, trộn với đầu mà bôi.

2. Chú hỏa đơn. Đơn độc trước phat từ lưng màu vàng đỏ, dùng :

- Đất trên vách, Đất chuồng heo, phèn chua, tán nhỏ, gừng già vắt lấy nước cốt. Cùng trộn lẫn với dầu mà bôi.

3. Trị thù đơn : Đơn mọc nổi khắp mình, dùng :

- Bồ kết đốt cháy, phèn chưa, đất chuồng heo nghiền chung, trộn đều mà bôi.

4. Hồ lậu đơn: Đơn mọc từ rốn trước, dùng:

- Đất lòng bếp lâu năm càng tốt, tán nhỏ, lấy nước nhà dột hoăc nước mới múc hoặc lòng trắng trứng gà hoặc dầu mè trộn với bùn mà đắp vào rốn cũng hay.Khô thì đắp nữa.

5. Táo ngạch đơn. Đơn mọc ừ đầu dần dần lan khắp mình, nồi có từng đám đỏ dùng:

- Đất dưới chuồng heo 1 cục, vỏ rễ liễu, vỏ rễ đào giã nát trộn với dầu mà phết vào.

6. Táo vĩ đơn. Đơn mọc từ eo lưng lan ra khắp mình, đen sì và đau nhức, dùng:

-Tranh lợp nhà ở 4 góc mái nhà, đốt cháy cho ít phèn chua, dùng lòng trắng trứng gà, hòa lẫn mà phết.

7. Quân táo đơn. Đơn mọc từ tay phải ra, ngoằn ngoèo như đầu rắn bò màu đỏ, dùng :

- Đất lòng bếp tán nhỏ, trộn với dầu mà phết thì khỏi.

8. Mẫu táo đơn. Đơn mọc từ chân trái, dùng:

- Nước xáo thịt heo, không có lấy thịt heo nấu sôi lên hòa với tro bếp mà phết thì hết.

9. Châu hoàng đơn. Đơn mọc từ ban chân [hải, lan ra khắp mình, dùng :

-Tranh lợp nhà, lấy mỗi góc nhà 1 ít tán nhỏ hòa với nước mài dao mà phết.

10.Nữ táo đơn.Đơn mọc từ âm hộ, dùng :

-Nước đái con gái, gạch bếp lò, cạo lấy phía phải.Hòa lẫn mà phết.

11.Truyền trị trẻ con mới sinh phát nóng, đỏ ở mặt hoặc ở mìn mẩy tay chân.

-Nước dừa vừa bôi vừa xát vào là khỏi liền.

12.Kinh trị trẻ con nổi đơn từ hai chân trước rồi chạy đến đầu âm hộ:

-Rễ cây mận, đốt tán nhỏ, hòa với nước ở ruộng mà phết, thì tan.

13.Kinh trị trẻ con bị “ hỏa đơn” nổi ở quanh rốn, nóng như lữa đốt, nếu không chữa ngay thì chết.

- Rau sam, giã sống mà đắp vào hay lắm.

- Rễ vỏ đâu, cạo bỏ lớp vàng nấu nước mà tắm là khỏi.

- Máu cá chép, bôi vào thì khỏi ngay.

- Thịt heo,để ống thái ra từng lát, dán vào thì khỏi.

14.Kinh trị trẻ con đơn thũng từng dám sưngười đỏ vì trong người nhiệt lại gặp phải phong tà hoặc âm khí cùng nhau va chạm vào nhau mà sinh ra.

- Chỉ thực, thái nhỏ, sắc đặc, bôi nhiều vào và xát mạnh thì tan.

-Lấy 1 thanh sắt, nung đỏ, tôi vào nước , nung sôi tới 3 lần, uống 1 chen nước ấy thì khỏi.

15. Kinh trị trẻ con mổi mày đay độc chạy vào bụng , mình sưng lưỡi cứng.

- Tàm sa 2 cốc, nước 2 bát. Nấu sôi lọc bỏ bã, đổ nước ấm mang rửa ở nơi kín gió thì khỏi.

16. Kinh trị trẻ con nhiệt đờm.

- Cặn nước chàm, đắp lên thì tan.

17. Truyền trị trẻ con bị “ xích dư phong” mình thấy sưng phù, tiểu tiện không thông.

- Rễ thường lục cạo lấy vỏ trắng, sao khô tán nhỏ, viên với hồ bằng hạt củ súng, mỗi lần uống 2,3 viên tùy trẻ lớn nhỏ mà mài với nước nóng cho uống, tức thời hết sưng, thông tiểu tiện ngay.

18. Kinh trị trẻ con đơn độc.

- Bôi dầu mè khỏi ngay.

- Đậu đen nấu nước đậm mà bôi là khỏi.

- Đậu xanh 5 đồng, Đại hoàng 3 đồng, tán nhỏ, lấy nước bạc hà tươi hoặc khô, sắc đậm cho mật vào, trộn đều mà bôi, rất hay.

- Rau mùi ( ngó rí ) vò lấy nước mà bôi, hết liền.

19. Kinh trị trẻ con nổi đơn khó chịu.

- Lá liễu lấy cho nhiều, nấu nước đậm ngâm rửa chỗ nổi đó ngày 7,8 lần thì khỏi.

20.Linh trị trẻ con người lớn nổi đơn khắp mình.

-Lá khế, lá xương sông đều nhau, chua me đất 1 nửa, cùng giã nát cho vào ít muối và vắt lấy nước cốt mà uống, bã đắp bên ngoài rất hay.

22. Truyền trị 12 chứng đơn sưng của trẻ con hay người lớn.

- Lá cây lài, lá mẫu đơn, lá khế, lá xương sông, lá cỏ mực, rau diếp cá, lá huyết dụ, lá cải rừng. lá dưa chuột, lá mía dò, các vị đều nhau, lá cây quỷ xạ ( bạch hoa xà) 3 ngọn, bí đao 3 miếng, củ nâu 3 miếng, cùng giã nát, hòa nước vào vắt lấy nước cốt mà uống còn bã thì xoa xát vào chỗ tổn thương chốc lát hơi bốc như khói thì khỏi.

XXXIII – Đau họng

Trẻ con đau họng là sưng đau trong họng, nuốt xuống thấy trở ngại. Sưng cả 2 bên gọi là “ Song ngũ nga” thì dễ chữa, sưng 1 bên là “ đơn ngũ nga” thì khó chữa, ngũ nga mà hơi bé là hầy tê ( đau họng ); nhiệt kết ở cổ họng vừ tê vừa ngứa, sưng khắp phía ngoài là Triều hầu phong ( phong quang cổ). Nên chọn phương mà chữa.

1. Kinh trị hầu tê, nhũ nga, nghẹt thở: dùng thuốc không khiếu thì sống.

Lấy 1 hột ba đậu, bóc vỏ, giã nát, nhét vào cái kén tằm , rồi nhét vào lỗ mũi, như đơn nhũ nga bên trái nhét lỗ mũi trái, bên phải, thì nhét lỗ mũi bên phải, còn sòng ngũ nga thì nhét cả 2 lỗ mũi, hay lắm.

2.Kinh trị trẻ con họng sưng đau.

- Xác rắn đốt tồn tính, tán nhỏ, liều dùng 3 – 4 phần, hòa tan với sữa mà cho uống, lọt được vào họng thì khỏi.

- Tổ ong đốt thành than, tán nhỏ hòa với sữa đồng 1 cạn mà bôi vào hoặc trẻ em đã lớn thì hòa với nước cơm mà cho uống.

3.Truyền trị trẻ con tắc cổ họng.

-Mật cá chép, đất lòng bếp. Trộn đều, lấy ngón tay trỏ, quệt bôi vào cổ thì khỏi.

- Lá mướp rửa sạch, giã nát cho vào tí muối lấy nước cốt cho ngậm, dần dần nuốt xuống, bã đắp ngoài rất hay.

XXXIV – Đau mắt

Trẻ con đau mắt, nhức mắt, sưng mắt, tức là hỏa thịnh ở thượng tiêu, nên chiếu phương mà trị.

1. Kinh trị trẻ con mới nhinh nhắm tít vì thai nhiệt.

-Mật gấu 1 ít , nước 1 chén con, nấu cách thủy cho tan hết, mỗi ngày nhỏ 7, 8 lần

2.Kinh trị trẻ con mắt nhắm không mở được.

-Hạt thình lịch, tán nhỏ hòa mật heo đem dán lên trán thì khỏi.

3.Kinh trị trẻ con mắt nhăn.

- Lấy mã đề giã lấy nước cốt, hòa với nước tre non mà nhỏ vào mắt.

4.Kinh trị trẻ con mắt có màng như mây che hoặc màng trắng cho con ngươi hoặc dính lại khó mở ra.

- Hoa cúc 300 hoa , hoa kinh giới 300 bông. Cỏ tháp bút 300 gọng hát dướng 300 hạt. Cùng phơi khô tán nhỏ, luyện mật làm viên bằng hạt ngô đồng, mỗi lần uống 50 viên, uống lúc đói bụng với nước nóng, thường uống thì mắt sẽ sáng.

5.Kinh trị trẻ con quáng gà, lúc gần tối đã không thấy gì?

-Phân dơi dãi nước cho sạch bụi, sao khô tán nhỏ hòa với mật heo, viên bằng hạt đậu xanh, mỗi lần uống 5 viên với nước cơm, lúc sắp đi ngủ.

- Hạt bìm bìm, nghiền nhỏ, rây lớp bột lần đầu, mỗi lần uống 1 đồng lấy 1 miếng gan dê, hai quả bồ kết cùng nướng chín hòa với nước cơm mà uống.

-Hạt hau hau 3 lạng, hạt muồng 7 lạng, tán nhỏ, viên với nước cháo bằng hạt ngô đồng, mỗi làn uống 20, 30 viên với nước nòng, uống lúc đói bụng.

XXXV – Nhọt lở

( Phụ: ghé ngứa)

Trẻ con chốc đầu nhọt lở đều cho nhiệt độc thai mà ra, nên chiếu phương mà trị.

1. Truyền trị nhọt mới phát.

Chặt vỏ cây sung lấy mủ trắng trét lên giấy, dán chỗ nhọt tiêu ngay.

2. Truyền tri trẻ con dinh nhọt hoặc kết độc sau bệnh đậu và trị người lớn bị đinh nhọt mới phát.

– Có cúc áo dùng lá, long não 1 ít cùng giã nát, hòa với lòng trắng trứng gà, nặn thành bánh mà đắp khô thì đổi miếng khác, chỉ 3,4 lần là khỏi, sớm đắp chiều tối là hết, tối đắp sáng hết, công hiệu rất nhanh.

3. Kinh trị trẻ con nóng vì nhọt nở.

- Bùn đáy giếng đem vôi chung quanh rất hay.

- Vỏ ốc bươu gỡ lấy ở vách đất lâu năm, đem đốt ra tro, mồ hỏng hai thứ đều nhau tán nhỏ, hào với dầu mà phết rất hay.

4. Kinh trị trẻ con đinh nhọt đã mềm mà không vỡ mủ.

- Chỉ xác 1 vỏ lớn, bỏ ruột, đem mài trên đá cho bằng miệng, lấy mỡ bôi chung quanh miệng, đem dán lên mụn nhọt tự nhiên tống ra hết máu mủ và không thành sẹo.

5. Kinh trị trẻ con sinh lở, ban đầu mụn rất nhỏ sau mưng mủ chảy nước liên miên gọi là tẩm dâm sang lở từ đầu xuống thì dễ lành, lở từ tay chân lên đầu mặt thì khó trị.

- Cá diếc 1 con, dài 3 tấc, đậu sị 1 cốc, Cùng giã nát như bùn, đắp vào thì khỏi.

- Xác rắn đốt cháy 5 đồng, tổ ong táng sao 5 đồng, bụi xà nhả đồng, cùng tán nhỏ trộ với dầu phết vào.

6. Truyền trị trẻ con chốc đầu, lở loét khắp mình, mủ chảy dầm dề,

- Cóc già 1 con, tua cau rủ 1 nắm, nệm rách 1 miếng, đều đốt tồn tính mỗi thứ 2 phần, xác rắn, hạt bồ hòn. Đều đốt tồn tính mỗi thứ 1 phần cùng tán nhỏ trộn đều với dầu mè, xào nóng đắp lên rất hay.

- Y phương trên thêm tóc rối, ca độc dược, yếm cua đinh, vỏ trứng gà cùng đốt ra tro, trộn với dầu mè, xài nóng đắp lên.

7. Kinh trị trẻ con lở loét mới phát, sưng nổi bóng nước như bị phỏng lửa:

- Đào nhân giã nát, trộn với dầu mà mà bôi.

9.Trẻ con bị chứng thấp tiễn ( lác ướt) :

- Cây đào, cạo bỏ vỏ xanh, tán trộn giấm mà xoa.

- Xà sàng tử nghiền nhỏ trộn mỡ heo mà bôi thì lành.

10. Truyền phương trị trẻ con ghẻ lở.

Lá sung non giã nát thì khó rụng vảy thì thôi.

11. Truyền trị trẻ con ghẻ lở ngứa khắp dầu mặt mình mẩy và tay chân.

- Dầu mè 1 lạng, măng vòi tre, đột nhiền mật heo cái. Cùng trộn đều, thường thường phết vào, hai 3 ngày thì khỏi.

12. Kinh trị trẻ con chốc đầu lở mặt và chứng cào cà ăn tai.

- Xác rắn đốt ra tro tán nhỏ, hòa với mỡ heo mùa đông mà bôi, rất hay.

- Cứt trùn sấy khô tán nhỏ, trộn với mỡ heo mà bôi.

- Đậu xanh, Phèn phi , hoàng đơn sao cháy. Các vị đều nhau cùng nghiền nát mà rắc vào.

13. Kinh trị trẻ con chốc đầu và các chứng lác lở, nước vàng dầm dề, lở các chỗ kín.

- Ích mẫ nấu ra nước đậm, tắm vài lần thì khỏi.

- Đất lòng bếp, tóc rối đốt ra tro. Hai vị bằng nhau, trộn mỡ heo mà bôi.

- Vỏ quýt đốt tán nhỏ rắc vào.

- Lá nấu phơi khô hoặc sao tán nhỏ, lại lấy lá lấu sắc đậm rửa sạch chỗ đau rồi rắc thuốc vào thì khô ngay và khỏi.

14. Truyền trị trẻ con chốc đầu, thối loét, nổi hột xoa2im đỏ ửng sưng đau.

- Lòng đỏ trứng gà bất kỳ nhiều ít, cho vào chảo thau, rán ra dầu, hòa với nhựa thông mà sức.

- Tóc rối đốt ra tro tán nhỏ, trộn với dầu trứng gà (2) mà xức.

15. Truyền trị trẻ con chốc đầu ghể lở khắp mình.

Lấy nước tiểu của người cha ( bỏ phần đầu và phần cuối ), sáu giờ xát vào, đến 10 giờ thì rửa đi , làm được 3 ngày là lành.

16. Kinh trị trẻ con chốc đầu.

-Hạt cau mài với nước cho đặc, phơi khô thành phấn cạo lấy trộn với dầu mè mà bôi rất hay.

- Nhựa thông 3 lạng, sáp ong 1 lạng rưỡi rỉ đồng 1 cân. Dầu mè 1 lạng rưỡi. Cùng nấu nhỏ lửa, ngào lại cất kín, khi dùng phết giấy dán vào rất hay.

- Cứt dê nấu nước rửa chỗ đau, lại lấy cứt dê khác đốt cháy cùng mồ hóng tán nhỏ, hòa với dầu mè mà bôi rất hay.

- Đậu đen sao tồn tính tán nhỏ, trộn với nước mà bôi là khỏi.

- Vỏ ốc bươu đốt tồn tính, tán hỏ hòa với dầu mè mà bôi vào là khỏi.

- Thạch xương bồ tán nhỏ, hòa với dầu mè dần dần bôi vào là khỏi.

- Mồ hóng nhào như bùn. Trước nấu nước bồ kết sửa sạch chỗ lở , rồi sau đó bôi vào là khỏi.

- Chỉ thực đốt ra tán nhỏ, trộn mỡ heo m2 bôi rất hay.

17. Kinh trị chốc đầu, bôi đủ thuốc mà không khỏi.

Da trống thũng 1 miếng, đốt tán nhỏ, lấy cám gạo đốt torng bát cho ra sạch đầu, trộn với bột da trống, lấy trước lấy lá đào vò với nước thật đậm, xoa rửa chỗ đau cho sạch, lau khọ rồi xức thuốc vào rất hay.

18. Truyền trị trẻ con lở tai.

- Xương ngựa đốt ra tán nhỏ mà xức.

- Chất trắng torng cứt gà đốt cháy tán nhỏ mà xức là khỏi.

19. Truyền trị trẻ con chốc đầu và chữa trầu ngứa lở ghẻ cũng hay.

- Cóc vàng 1 con, tua rau củ trên cây. Đều bằng nhau, cùng đốt ra tán nhỏ dùng đầu mè trộn đều mà xức rất hay.

20. Kinh trị trẻ con chốc đầu, cùng hói đầu.

- Rau sam dùng nhiều cho vào nồi to, sắc nước đậm, có thành cào mà xức hoặc đốt ra tro hòa với mỡ heo mà bôi rất hay.

- Hạnh nhân đốt tán nhỏ mà bôi vào thì khỏi.

- Ô mai đốt tán nhỏ, trộn với dầu mè mà xức là khỏi.

21. Kinh trị trẻ con hói đầu, trên đầu có từng đám trắng.

- Củ tỏi giã nát, hàng nhày xức vào là khỏi.

-Rết 1 con, muối 1 ít, dầu mè, 1 chén. Ngâm 7 ngày, lấy dầu mà xức, rất hay.

- Vỏ trứng gà ấp đốt tán nhỏ rắc vào cũng hay.

22. Kinh trị tre con mô dầu cứt trâu dính trên thóp và hói đầu.

- Bồ kết đốt tán nhỏ, lấy các thứ là đắng nấu nước rửa sạch rồi rắc vào tuyệt diệu.

23. Kinh trị trẻ con cùng người lớn . đầu hói đỏ, chốc đầu chảy mủ, ngày mưng đêm tẹt.

- Móng chân ngựa tán nhỏ mà trộn với dầu mè mà bôi thì khỏi.

24. Kinh trị trẻ con có nhọt ở xương, lở nhức, chảy máu mủ.

- Rắn nước lột bỏ da 1 con đốt, thành than tán nhỏ, hòa với dầu mè mà bôi rất hay.

25. Kinh trị trẻ con ghẻ lở ở tai, mặt.

- Gạo trắng giã nhỏ, lúc đi nằm thì xức, bật quá 5,3 lần thì khỏi.

26. Kinh trị chốc đầu sinh giòi, da thịt có lúc giòi bò ra:

- Lá mướp vò sắt lấy nước cốt mà xức thì giòi bò ra hết.

XXXVI – Sán khí

(Phụ: Hạ cam)

Sán khí là dái sưng đau, hạ cam là lở ngọc hành, vì do hàn tử uất kết mà ra, hãy chọn các phương sau đây mà chữa.

1.Kinh trị trẻ con sán khí, một bên dái sa xuống, tức đau, thiến trụy.

- Ô dược 2 đồng, Hương phụ mễ 8 đồng, Trần bì 1 đồng, Tô tử 1 đồng, Can khương 1 đồng. Tán nhỏ uống với nước muối vào lúc đói.

- Hạt hòe sao tán nhỏ, mỗi lần dùng 1 đồng, hòa với 3 phân muối, chế rượu vào mà uống hết ngay.

- Lá cải giã nát, xào với giấm cho nóng mà chườm, nguội thì thay cái khác.

- Đào nhân sao thơm, giã nát, liều dùng 2 đồng cân hòa với rượu mà uống, bã đắp vào chỗ đau rất hay.

2. Kinh trị trẻ con sưng dái.

- Xác ve sầu 5 đồng, bỏ đầu chân, rửa sạch, nước một bát, nấu nóng lên mà rửa nguội thì lại nấu nữa, dùng Nhân trần, Mộc thông, Xa tiền tử, Đăng tâm đều nhau sắc uống.

- Cứt trâu gói lá Bạc hà, giã lấy nước cốt (không có bạc hà tươi thì lấy bạc hà khô sắc lấy nước ) nhào lại như bùn, thường bôi vào thì hết.

- Phân heo hòa với nước như bùn, nấu chín, lấy lụa gói lại chườm chỗ đau thi hết.

- Trùn đất, lòng trắng trứng gà, Cùng nghiền nát như vùn,trước rửa chỗ đu nước hành đun nóng cho sạch rồi phết thuốc vào.

3.Kinh trị trẻ con lở dái, đau nhức:

Xuyên tiêu, kinh giới, cành hòa, cành liễu, xà sàng cùng nấu nước mà rửa, sau dùng phác tiêu trộn với lòng đỏ trứng gà, mà bôi thi2k hỏi.

4.Kinh trị trẻ con sưng đau ngọc hành và âm nang cho hương minh vị kinh có phong nhiệt cùng thấp khí chống nhau mà sinh ra.

- Mẫu lệ nung đỏ, tán nhỏ. Đào nhân hai vị bằng nhau, tan nhỏi trộn với nước miếng như bùn mà phết vào rất hay.

5.Kinh trị trẻ con ngọc hành đau nhức, do khí ở tiểu trường dẫn đến.

- Rễ và lá cỏ xước, nước 1 bát. Cho vào ít rượu, cùng sắc mà uống.

6.Kinh trị trẻ con lở dái, nước mủ rỉ ra mãi.

- Lá tía tô sắc đậm ngâm, rửa và tán nhỏ rắc vào rta61 hya.

-Mai mực cạo lấy phấn rắc vào thì khỏi.

- Xương đầu mèo đốt ra tro xức vào thì khỏi.

XXXVII – Lòi trôn trê ( lòi dom)

Phụ: trĩ

Trẻ ocn lòi dom trôn trê là đầu ruột cùn lòi ra ngoài mà không thụt vào được, vì bị lỵ, lâu ngày, khi hư kém không thể đưa lên được lẻn được mà isnh chứng này nên chọn các phương sau đây mà chữa.

Các phương kinh nghiệm chữa lòi dom.

- Lấy hành nấu sôi, thừa lúc nóng mà xông, rồi rửa cho mềm, lấy tay ấn vào, hoặc dùng ngũ bội tử tán nhỏ mà bôi vào, rồi từ từ đẩy lên, hoặc dùng ngũ bội tự nấu nước mà rửa cũng hay.

- Đầu ba ba ( cua đinh) đốt tán nhỏ, trộn với dầu mè mà bôi.

- Lấy đầu cua đinh đốt lên khói mà xông, lâu lâu nó thụt vào. Lại lấy đất vách lâu năm sắc sôi, trước xông sau rửa rất hay.

Kinh giới, tạo giác. Đều bằng nhau nấu sôi mà rửa rồi lấy nước ngâm sát bôi lên rất hay.

-Rau giấp cá vò nát, trước lấy phác tiêu hòa tan với nước rửa qua rồi trải lá chuối ra, đặt giấp cá mà ngồi thì trôn trê tự thụt vào.

- Bồ hóng, phân chuột. Hai vị bằng nhau cùng đốt ra tro ra khói trong 1 cái nồi, ngồi lên trên ồi mà xông vài lần thì hết.

- Bèo ván giã nát đắp vào rất hay.

- Hột thầu dầu lấy nhân 1 lạng, giã nát nặn thành bánh đắp trên thóp, trôn trê thụt lên thời bỏ thuốc đi, lấy nước rửa ngay rất hay.

Phụ:

Kinh trị trẻ con 5 chừng trĩ bất luận ngày hay mới phát Chỉ thực sao qua tán nhỏ, luyện mật làm viên bằng hạt ngô đồng, mỗi lần 20, 30 viên tùy trẻ lớn nhỏ, uống với nước cơm lúc đói thì khỏi.

XXXVIII – Bí đại tiểu tiện

Trẻ con bí đại tiểu tiện có nhiều nhân tố, do hư , do phong, do thấp, do hỏa, do hàn, do khí kết khác nhau; bí tiểu tiện là vì thận ứng với tâm, tâm hỏa thịnh thì tiểu tràng kết nhiệt, nhiệt vừa thì tiểu tiện khó , nhiệt lắm thì bí tiểu tiện. Nên chọn các bài sau đây mà chữa.

1.Kinh trị trẻ con mới sinh hai ba ngày không đái ỉa.

- Củ hành giã lấy nước 1 phần, Sựa 1 phần hòa lẫn, bôi vào torng miệng trẻ rồi cho con bú thì thông.

2. Kinh trị trẻ con mới sinh đại tiểu tiện đều không thông.

- Dầu mè 1 lạng, cho phác liệu vào chút ít, cũng sắc đậm, chờ nguội, từ từ đổ vào miệng, vuốt xuống thì thông.

3. Kinh trị trẻ con bí đại tiện trướng bụng gần chết.

Bảo người nhà bệnh nhi sức miệng bằng nước nóng cho sạch rồi mút đằng trước và sau vùng tim, dưới rốn,hai lòng bàn tay bàn chân của trẻ, mút 7 chỗ, mỗi chỗ mút 5 lần, thấy đỏ ửng lên thì thôi. Chốc lát thì thông ngay, không thể thì khó sống.

-Hành cả rễ và lá 1 cây, gừng sống 1 củ, đậu sị 20 hạt, muối ăn 1 muỗng cà phê. Cùng giã nhỏ cho nhừ, nắm thành bánh, hơ nóng dán giữa rốn, lấy lụa trắng nặn thành bánh hơ nóng làm như trên.

- Bọ hung lấy ở đống cứt trâu lúc tháng 6,7 âm lịch, bất cứ nhiều hay ít, xâu vào chỉ treo phơi râm, ở hiên nhà cấtt để dành, khi dùng lấy nguyên con để trên miếng ngói sạch, đặt trên lửa sấy khô tán nhỏ, lấy nước mới múc hòa vào mà uống. Như hại đường tiện đều bí thì dùn cả con, nếu bí ỉa thì dùng nửa phần trên, chỉ bí đái thì dùng nửa phần dưới rất công hiệu.

- Tổ ong đốt tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng hoặc nửa đồng tùy trẻ lớn hay nhỏ, nửa rượu, ngày uống 2 lần là khỏi.

4. Kinh trị trẻ con mới sinh không đái.

- Sưa người 2, 3 chén, hành 1 tấc,, cu3ntg đun sôi chia làm 4 lần uống rất hay.

5. Kinh trị trẻ mới isnh đái khó không thông.

- Mã đề vài cây, giã nát vắt lấy nước, cho ít mật, đổ cho uống thông ngay.

6.Kinh trị trẻ con bí đái bụng dưới trướng lên.

- Hạt vuông vang 2 phần, mộc thông 1 phần tan1n hỏ, mỗi lần dùng 1 đồng, uống với nước nóng, thông thì thôi.

- Hột tật lê bất cứ nhiều hay ít, sao vàng tán nhỏ. Uống với rượu ấm thì thông.

- Hạt gia dầu ( cần xa ) đốt tồn tính. Tán bột uống với rượu mỗi lần 1 đồng cân cho đến đái thông.

7. Kinh trị trẻ con đại tiện bí.

- Chỉ xác nướng bỏ ruột 1 đồng, cam thảo 1 đồng. Sắc uống là khỏi.

XXXIX – Phù thũng

Trẻ con phù thủng có 2 thứ: khí thủng và thủy thũng

- Khí thũng là do tỳ phế hư nhược mà ra, vì tỳ chủ cơ nhục, phế chủ bì phu, thổ yếu thì không sinh được kim, phế kim bị hư rồi lan ra khắp mình mà trên dưới đều phù thũng cả. Phép trị nên điều tỳ, hành khí làm chủ yếu.

- Thủy thũng là do thương tiêu phiền khát, uống nước nhiều quá mà ra, vì tỳ thổ hư không chế ngự được thận thủy, thùy không bị thổ chế ngự nên chạy càn lên phổi, ra khắp bi phù mà sinh thũng. Phép chữa nên “kiện tỳ lợi thủy” làm chủ yếu.

1. Kinh trị trẻ con phù thũng, đại tiểu tiện đều không thông.

- Hột bìm bìm đen 1 lạng, Hột bìm bìm trắng 1 lạng. Cùng tán nhỏ, lấy lớp bột đầu, viên với nước giếng bằng hạt đậu xanh, mỗi lần uống 20 viên, sắc hạt cải củ, làm thang mà uống.

- Theo bài trên gia thêm Trần bì, thanh bì sao đều nhau.

2. Kinh trị trẻ con bị chứng hư thũng, đầu mặt và bìu dái đều phù cả.

- Sử quan tử 1 lạng bỏ vỏ, tẩm mật ong 5 đồng, nướng cho khô hết mật tán nhỏ, mỗi lần dùng một đồng mà uống sau bữa ăn với nước cơm thì khỏi.

3. Kinh trị trẻ con trướng bụng vì thủy khí đọng lại mà sưng phù, bằng quang thực nhiệt, tiểu tiện đỏ gắt.

- Hạt bìm bìm nghiền sống 1 đồng, dùng Thanh bì sắc làm thang mà uống vào lúc đói.

- Theo phương trên gia Mộc hương nửa phân, tán nhỏ làm viên mà uống đều hay.

4. Kinh trị trẻ con phù thũng.

- Xơ mướp, Hành, Tim bấc, ba vị đều nhau, sắc đặc mà uống và rửa thì khỏi.

5. Kinh trị trẻ con phù thũng sưng cả đầu và mình.

Hương phụ mễ, Sa nhân sao qua, hai vị đều nhau 2 – 4 đồng cân sắc uống rất hiệu nghiệm.

XL – LỞ RỐN

Trẻ con lở rốn, nước mủ rỉ ra mãi không khô, hoặc sưng lỗi ra là do lúc mới sinh cắt cuống rốn không cẩn thận, tà khí bên ngoài nhiễm vào mà sinh ra. Nên dùng mất phương sau đây mà trị.

1. Kinh trị trẻ con lở rốn không khỏi.

- Tổ ong tàng đốt ra tro tán nhỏ rắc vào rất hay.

- Dế trụi, Cam thảo. Đều bằng nhau cùng nướng, tán nhỏ rắc vào thì khô.

- Cóc 1 con, đốt ra tro, tán nhỏ, rắc vào rất hay.

- Đất lòng bếp, tán nhỏ, rắc vào, hoặc dùng đất vách phía Đông cũng hay.

- Cây ké đầu ngựa đốt ra tro, nghiền nát, rắc vào.

- Kén tằm đốt tồn tính tán nhỏ, rắc vào cũng khỏi.

- Tổ ong tàng đốt ra tro. Bụi trên xà nhà, hai thứ nghiền đều rắc vào.

- Rau sam đốt ra tro, nghiền nhỏ rắc vào rất hay.

- Đậu sị 1 vốc, muối 5 đồng cân, cho vào ít nước giã nát như bùn nặn thành miếng bánh, để trên tả ngói, nướng nóng đem chườm, nguội lại nướng lại chườm là khỏi.

2. Kinh trị trẻ con sưng rốn.

- Vỏ quế 1 miếng, cạo bỏ bì thô, nướng nóng đem chườm lên rốn.

XLI – HỞ THÓP

Trẻ con hở thóp là thóp không kín, vì thân tạng suy yếu không thể làm cho tủy đầy xương được, nên trẻ con thấy nước da trắng nhạt, mình mẩy tay chân gầy gò, phải dùng các phương dưới đây mà chữa.

Các phương kinh nghiệm chữa hở thóp.

- Xác rắn sao tán nhỏ, trộn vào tủy xương sống heo mà xức, mỗi ngày 3 lần thay đổi thì kiến hiệu.

- Lấy máu mồng gà trống tía xức vào chỗ mỏ ác, hũng tai, lấy xích thược tán nhỏ rắc vào mỗi ngày một lần cũng khỏi,

- Xương đầu chó vàng, nướng vàng tán nhỏ, trộn đều với lòng trắng trứng gà mà xức ngày 3 lần rất hay.

XLII – THÓP LÕM

Trẻ con thóp lõm là do tạng phủ có nhiệt, khát uống nhiều nước mà sinh tả lị, để lâu thì khí huyết hư nhược, không thông lên xương ọ, nên khớp thóp lõm sâu như hố, không bằng phẳng được.

Các phương kinh nghiệm chữa thóp lõm (mỏ ác hũng).

- Xương đầu chó vàng nướng vàng tán nhỏ. Trộn đều với lòng trắng trứng gà mà phết, mỏ ác sẽ kín lại.

- Nam tinh nướng bỏ vỏ, tán nhỏ, trộn với giấm. Phủ miếng vải lên mỏ ác rồi đặt thuốc vào, lấy tay hơ nóng thường xoa vào là công hiệu ngay.

XLIII – THÓP LỒI

Thóp lồi lên là vì tỳ chủ da thịt mà trẻ bú mớm không chừng đói nho sai mức, hoặc bị nóng khí lạnh phạm vào tỳ kính, làm cho tạng phủ mất điều hòa, khí xông lên làm cho thóp lồi cao như vật chất đông lại, lông tóc vàng ngắn, tự đổ mồ hôi.

Nếu hàn khí xông lên thì thóp cứng, nhiệt khí công lên thì thóp mềm phép trị tỳ hàn nên dùng thuốc nhiệt, nóng lên dùng thuốc mát, tùy trẻ lớn nhỏ mà cho uống liều lượng ít nhiều, không nên coi thường.

Kinh trị trẻ con sơ sinh sưng thóp.

Hoàng bá tán nhỏ, hòa với nước, rịt vào lòng bàn chân thì tiêu.

XLIV – CÁC CHỨNG CHẬM

Các chứng chậm là chậm biết đi, chậm biết nói, chậm mọc răng, chậm mọc tóc, quá kỳ mà không đạt yêu cầu gọi là chậm, là vì.

Đi thuộc can thận, can chủ gân, thậm chủ cốt, can thận suy yếu thì chưa đi được.

Nói thuộc tâm, tâm chủ lưỡi, tâm hư thì lưỡi chưa nói được.

Tóc thuộc huyết, huyết kém thì tóc chưa mọc được, nên tùy từng kinh từng loại mà bồi bổ vào.

1. Kinh trị trẻ con chậm mọc tóc.

- Hương nhu lâu ngày , 2 lạng, nước một chén, sắc đậm, hòa với mỡ heo ngày ngày bôi cho đều thì mọc.

- Cá diếc đốt tồn tính, tán nhỏ, hòa với nước tương mà bôi thì tóc mọc.

2. Kinh trị trẻ con 4, 5 tuổi mà chưa nói được:

- Đậu đỏ tán nhỏ, hòa với rượu bôi vào dưới lưỡi rất hay.

- Chim khướu nhổ lông rửa sạch, nướng chim cho ăn.

3. Kinh trị răng mọc chậm hoặc bị gẫy, hoặc nhiều năm không mọc.

- Xương sống chuột tán nhỏ bôi vào rất hay.

4. Kinh trị trẻ con chậm biết đi.

- Ngũ gia bì, mộc qua. Hai thứ bằng nhau, cùng tán nhỏ, mỗi lần nửa đồng cân, uống với nước đun sôi vào lúc đói.

XLV – DÔ NGỰC

Dô ngực là ngực trẻ dô ra như hình con rùa là vì phế nóng, trướng đầy, công vào, lồng ngực, hoặc vì người mẹ ăn nhiều đồ cay nóng nên con sinh ngực dô cao mà thành chứng này.

Phương kinh trị.

- Nước đái rùa thường bôi vào các khớp xương thì tự khỏi.

(cách lấy nước đái rùa: lấy lá sen đặt rùa lên trên, dùng cái gương soi vào thì nó vãi đái ra)

XLVI – GÙ LƯNG

Gù lưng là sau lưng gù lên như mu rùa, vì lúc mới sinh không cẩn thận để phong tà xám vào xương sống, ngấm thấu vào xương tủy mà sinh ra chứng này.

Các phương kinh trị.

- nước đái rùa bôi vào khớp lưng thì khỏi, các lấy nước đái rùa như trước.

- hà thủ ô tán nhỏ, dùng nước đái rùa trộn vào, phết vào các khớp xương ở lưng, lâu lâu thì hết gù.

XLVII – LỞ MÉP

Chứng lở mém là do nước dãi mép mà sinh lở. Nước dãi tức là tân dịch của tỳ, tỳ vì lạnh nóng không đều nên nước dãi chảy ra mà không ngừng được, phép chữa phải ôn bổ tỳ tạng làm chủ.

1. Kinh trị lở mép, chảy nước dãi trắng ra mà không ngăn được.

- Nam linh tán nhỏ, hòa với nước cốt gừng phết vào 2 mép thì khỏi.

2. Các phương kinh trị tỳ nhiệt chảy nước dãi luôn.

- Hột bồ kết 2 đồng, bán hạ nấu với nước gừng tây 7 lần, 5 phân. Hai vị cùng tán nhỏ, rưới nước gừng vào, viên bằng hạt cần pha, mỗi lần uống 5 viên với nước nóng rất công hiệu.

- Lấy nước dãi bò bôi vào mép và trên mép thì khỏi,

- Gạc hươu đẽo vụn tán nhỏ mỗi lần uống 3 phân với nước cơm thì khỏi.

- Vỏ trắng rễ dâu giã vắt lấy nước cốt bôi vào thì khỏi.

XLVIII – ĐẬU (trái giống)

Bệnh đậu là do nhiệt độc mà sinh ra, vì trong lúc trẻ con còn trong bào thai cảm nhiễm, khí độc ô uế, hoặc cha mẹ trong lúc giao cấu, lửa dâm quá độ, nhiệt khí có truyền vào bào thai, nên khi sinh con ra đã nhiễm độc ấy mà sinh ra chứng này.

Nhưng lúc phát bệnh có mau chậm nặng nhẹ khác nhau, hễ gặp thời tiết nóng lạnh không thường thời đậu nhân đó mà ra. Thuờng thường lúc lên đậu có khí vì ngoại cảm phong hàn, có khi vì nội thương ấm thực, có khi vì thời tiết truyền nhiễm, có khi vì vấp ngã hoảng sợ mà mắc bệnh.

Hễ lúc mới cảm chưa thấy nốt đỏ mà phát sốt phiền táo, môi đỏ má đỏ, đầu nhức, mình đau, lúc nóng lúc lạnh, hắt hơi, ngáp vặt ho hen sôi đờm, tương tự như cảm bệnh thương hàn, chưa rõ là bệnh gì, nên uống thuốc tán tà giải độc để sơ thông.

Phần trẻ con chưa lên đậu thì lên dùng mấy phương sau đây để phòng ngừa hoặc có lên cũng nghe.

A – thuốc dự phòng

Như lúc thời tiết ấm áp, sợ phát bệnh đậu thì thuốc bài này sẽ không phát dù có lúc phát cũng nhẹ:

Dầu mè 1 chén, nước 1 chén. Đổ nước vào đầu, lấy cành liễu khuấy đều lên, mỗi lần uống 1 muỗng tre lớn 3 muỗng, uống lúc đi ngủ. uống 4, 5 lần lấy đại tiện thông lợi là được.

- Đậu xanh nửa cân, đậu đỏ nửa cân, đậu đen nửa cân, cam thảo 1 lạng nước 4 thang nấu thật chín, tùy thích thì ăn, ăn luôn 7 ngày thì khỏi.

- Cá chép thứ đen, lớn 1 con, nhỏ 2,3 con, chiều 30 tết lúc nhá nhem tối lấy nước nấu cá sôi lên, chờ nguộc đem tắm khắp mình trẻ, nhất là 7 chỗ khiếu, đừng ngại tanh.

- dây mướp phôi râm cho khô, nấu tắm.

- Mật chim vạc 1 cái, hòa với nước mà uống thì vĩnh viễn không lên đậu mà có lên cũng nhẹ.

- Chim cú ngói nhiều màu tối 30 Tết, bắt 1 con làm thịt nấu hoặc nướng cho trẻ ăn và lấy nước ấy mà tắm cho nó thì lên đậu ít, thưa.

- Lá mộc tê, nấu nước, già trẻ lớn bé nên ướng nước thay chè hoặc tắm đều hay.

- Cá diếc 1 con, đánh vảy móc bỏ ruột, đừng cho đính nước, lấy rau ngò giã nhỏ, lại cho tí muối, dồn vào bụng cá, lấy giấy ướt gói nhiều lớp, vùi vào lửa than cho chín, chờ nguội cho bớt hỏa độc rổi cho trẻ ăn hết rất hay.

- Trùn đất 1 con, trứng gà quạ ( gà đen) 1 quà, xoi 1 lỗ nhỏ, dồn trùn vào, lấy giấy ướt giói lại bỏ vào nồi luôc cho trẻ ăn, mỗi năm đến ngày lập xuân, cho ăn 1 trứng hay lúc, hay lúc ở xóm giềng có người lên đậu thì cho trẻ ăn rất hay.

- Trừ thoát đơn xác ve, xác rắn , màng trứng gà, móng tay cha mẹ đứa trẻ, cắt ra. Các vị đều bằng nhau, cộng 1 đồng cân, để lên trên miếng nhói sấy khô, tán nhỏ luyện mật làm viên bằng hạt đậu xanh, đến tối 30 tết cho uống 1 lần 3 năm uống luôn 3 lần thì không lên đậu.

- Ốc bươu lá rau má, lá sung, lá mào gà đuôi nheo. Các vị đều bằng nhau tán nhỏ , hòa nước trong, bỏ bã mỗi ngày tắm cho nó, rất hay.

B- Thuốc dùng sau ba ngày phát sốt

1. Kinh trị đến mùa lên đậu, trẻ con mới phát sốt còn hồ nghi nên kịp thanh hỏa, dải biểu ngay cho nhẹ.

Tam đậu thang đậu xanh, đậu đen, đậu đỏ, ba thứ nấu chín mà ăn cả đậu và nước rất hay.

- Các can 1 phần, tía tô 1 phần cam thảo nửa phần, sắc uống ấm.

- Chi tử 1 phần, rễ tranh 1 phần, tía tô 1 phần, các căn 1 phần, cam thảo nửa phần, gừng sống 3 lát, sắc uống.

- Rau mùi 1 nắm, rượu 1 chén, vò nát với rượu, ngậm phun vào khắp mình mẩy cùng giường chiếu trẻ nằm, phun ra như sương mù rất hay.

- Hoa mai, phơi khô, tán nhỏ, luyện mật làm viên bằng hột ngô đồng, tùy trẻ lớn nhỏ, một tuổi uống 1 viên, thêm 1 tuổi uống thêm 3 viên, uống với nước nóng ngày 3 lần là khỏi.

2. Truyền trị trẻ con mới phát sốt, đậu còn chưa mọc, tắm để cho nhẹ và có mọc cũng thưa.

- Lá rau dừa, lá sung, lá rau bợ, ốc bươu. Các thứ bằng nhau, giã nát hòa với nước trong mà tắm ngày 1 lần, rất hay.

- Lá cây sắn dây, sắc nước đậm, đem cho trẻ thì không phát động, nếu có phát thì cũng nhẹ.

3. Phần đậu từ lúc mới mọc đến khi bong vẩy, nên lấy quả mướp già, phơi khô, mỗi lần dùng 5 đồng, bấc 1 đồng, nấu nước uống thay trà.

C - THUỐC DÙNG TRONG 3 NGÀY LÊN ĐẬU

Phàm lúc đậu mọc thấy nổi nốt đỏ lên như muỗi cắn thì lấy giấy cuộn lại, nhúng dầu đốt lên, soi khóe mắt cùng cạnh lỗ mũi, soi bên phải thì nhìn bên trái, soi bên trái thì nhìn bên phải, xem trong da sẽ thấy hoặc đỏ hoặc tía, hoặc từng khói, hoặc từng chấm rõ ràng như mụn nổi ngoài da. Nếu trong thịt không có chân tức là sởi, nếu trong thịt có chân ăn sâu tức là đậu, thì kịp dùng phương để thanh giải ngay.

1. Truyền trị lúc có đậu mới mọc.

Cỏ nọc rắn, cỏ mực, lá thanh táo, lá sung, lá dâu, lá rau má, măng lau, lá mũi mát, lá chân vịt. Các vị đều nhau giã nát. Hòa vào với nước, bỏ bã, phun khắp mình mẩy như sương mù, ngày làm 2 lần, rất hay. Phương này chỉ nên dùng vào trường hợp mình nóng dữ dội, nổi đậu màu tía, còn như bình thường thì chớ dùng.

2. Kinh trị độc đậu nóng quá, hoảng hốt.

Trùn đất 1 con giã nát, ốc bươu lớn 20 con. Cùng ngâm nước 3 bát, lọc bỏ bã cho uống.

3. Truyền trị đậu mọc quá 3 ngày mà chưa hết sốt thì nên giải nhiệt để thúc cho đậu ra thì bệnh tự nhiên khỏi.

- Củ sắn dây 1 củ, đậu xanh 1 phần, lá trà 1 phần, rễ chanh 1 phần, mắt cam thảo nửa phần, gừng sống 3 lát. Sắc uống.

4. Kinh trị lên đậu nhiệt lắm, hơi thở ra như có khói.

- Hồng hoa, sắc sôi cho uống, không hoa thì dùng hạt giã nát sắc nước uống cũng hay.

5. Truyền trị vừa lên đậu vừa lên sởi.

- Mộc thông 2 đồng, các căn 2 đồng, chỉ xác (bỏ ruột sao) 2 đồng, xác ve sầu (bỏ mõm và chân rửa sạch) 1 đồng, gạo nếp 100 hạt. Bốc làm 1 thăng, đổ 1 bát nước, sắc lên chia làm 3 lần uống bất cần giờ giấc.

6. Kinh trị đậu mọc không tốt, phương này có thể giải độc, tiêu thũng, định suyễn, hạ khí, khí đều thì động cũng đều.

- Hoa cải củ sắc nước uống thường rất hay, không hòa thì dùng hạt nghiền nhỏ hòa với nước nóng uống cũng hay.

- Rễ cây chàm 1 lạng, cam thảo 1 đồng. Đều tán nhỏ, mỗi lần dùng nửa đồng hoặc 1 đồng, trích lấy máu mồng gà 2 , 3 giọt hòa với chút ít rượu ấm uống rất hay.

- Rau mùi 2 lạng thái nhỏ, sắc với 1 chén rượu to, lấy vung đậy kín đừng cho bay hơi, chờ nguội, bỏ rau mùi, lấy rượu phun ướt như đầm sương từ đầu đến chân cho khắp (chừa mặt chừa đầu).

- Quả mướp lấy phần gần cuống, độ 3 tấc cả vỏ và hạt, đốt tồn tính, tán nhỏ, cho ít đường cát vào mà uống thì đầu mọc nặng sẽ trở lên nhẹ, nhẹ thì ít mọc, rất hay.

D- THUÔC DÙNG TRONG 3 NGÀY ĐẬU CƯƠNG.

1. Kinh trị lúc đậu cương, nên dùng "hòa sướng thang" để giải khí độc và để mưng mủ.

- Kinh giới 1 đồng, bạc hà 1 đồng. Cành tía tô 1 đồng, cam thảo tiết nửa đồng. Gạo nếp 100 hạt, gừng sống 3 lát cùng sắc uống.

2. Kinh trị đậu bã cương, gặp khí độc lại lặn xuống.

Hạt tràm (cả na) bổ đôi, sắc với nước uống chút ít thì đậu cương ngay.

3. Kinh trị nốt đậu hãm vào, khí độc uất lại bên trong, sinh đại tiện ra máu, hôn mê bất tỉnh, là chứng rất nguy.

- Vỏ trứng gà (bóc mỏ màng bên trong), sấy trên miếng gói mới, tán nhỏ, mỗi lần uống nửa đồng với nước nóng thì cương ngay.

4. Kinh trị nốt đậu, gặp phải phong hàn ở ngoài xâm nhập vào nên mới mọc mà lại tẹt xuống, không cương lên được. Dùng thuốc này mà chữa thì đều khỏi hết.

- Lá sen già, dính sát mặt nước, lưng có sắc tía, sao khô, bạch cương tàm sao bỏ tơ. Hai thứ bằng nhau, tán bột, mỗi lần uống nửa đồng. Lấy rau ngò ri, nấu nước làm thang mà uống, nốt đậu cương lên dễ dàng ngay.

- Lấy 1 cục đá, nung đỏ, bỏ vào bát giấm để ngòai cửa buồng, hé cửa cho hơi bay vào thì đậu cương ngay.

5. Kinh trị đậu mọc bị tẹt xuống, hoặc biến sắc đen, môi miệng lạnh như nước, nguy cấp lắm.

- Bọ chó (bù chét) 7 con, nghiền nhỏ, hòa với chút ít rượu mà uống, tức thời đậu mọc đỏ tươi. Thực là thuốc khởi tử hồi sinh .

6. Kinh trị đậu mọc không tốt hoặc hãm đen và khát nước.

- Vỏ quả vải, sắc cho uống rất hay.

7. Kinh trị đậu rạp xuống hám đen phát co giật.

- Nhựa cây đào 1 cục. Sắc sôi mà uống, hoặc cô thành cao, nhỏ rượu vào chút ít mà uống, thì mọc tốt và rụng bay cũng dễ.

8. Kinh trị đậu mọc không tốt, hãm đen vào.

- Răng người 1,2 cái để vào cái bình sành, ngoài đập bùn, trét kín, đem nung, tán nhỏ, lấy huyết heo đực hòa tan mà uống, hoặc vì uống thuốc hàn lượng, huyết hãm nên sinh đậu hãm thì cho xạ hương vào chút ít, hòa với nước và rượu mà uống rất hay.

E - THUỐC DÙNG TRONG 3 NGÀY MƯNG MỦ.

1. Truyền trị đậu đến kì mưng mủ, nên cho uống phương thuốc "bài nùng thác lý" này làm cho mủ đậu dày đặc sau dễ thu áp mà không sinh chứng khác.

- Kinh giới, hạt hồng hoa, kim ngân hoa, dây kim ngân, lá sung. Các vị đều nhau, cam thảo nửa phân, gừng sống 3 lát, sắc nước uống, nếu mủ sương không dày đặc thì thêm nhúm gạo nếp.

- Thường ăn cháo nếp rất hay.

2. Truyền trị đậu mụn mưng mủ không dày đặc.

- Sâu (bù xe) trong cây đậu (nam 7 nữ 9). Gạo nếp 1 vốc. Cùng nấu cháo, ngày cho ăn 3 lần thì mủ đầy ngay, thật là thuốc hay.

- Lá gáo nước, dây kim ngân, hạt đậu đỏ. Cùng sắc sôi, chờ ấm, phun nhè nhẹ vào khắp mình trẻ, mỗi ngày 2 lần, công hiệu rất chóng.

3. Truyền trị đậu không mưng mủ, mà rạp xuống, hãm đen hoặc trắng nhạt rồi phát ngứa rất nguy khốn.

- Xuyên sơn giáp 3 miếng, nướng và sắc nước mà uống, ngày 2, 3 lần, mủ sẽ sưng lên.

4. Truyền trị đậu không mưng mủ, da mỏng nổi phồng lên.

- Lá bạc hà, kim ngân hoa. 2 vị đều nhau, sắc đậm chờ nguội phun nhè nhẹ vào, ngày 3 lần, thấy nốt mưng mủ là được.

5. Kinh trị đậu biến sắc đen.

- Xuyên sơn giáp, sao với các phấn (bột vỏ hến) cho vàng, rồi sàng bỏ bột các phấn, tán nhỏ, mỗi lần uống 5 phân, cho xạ hương vào, mỗi lần uống 5 phân, mỗi tuổi thêm 1 hạt, uống với chút rượu thì thấy sắc đỏ liền, công hiệu rất hay.

6. Kinh trị nốt đậu bị đen.

- Máu trong tim (huyết đậu của heo đực) 1 đồng, long não 1 phân. Nghiền đều hòa với rượu mà uống, chốc lát, nổi đỏ lên, rất hay. Dùng huyết hậu tháng Chạp, để vào bình sạch phơi khô càng hay.

- Chặt đuôi heo, lấy máu cho ít long não hòa với nước uống cũng hay.

G - Thuốc dùng trong thời kỳ 3 ngày thu áp ( đậu rạp ).

1. Kinh trị nốt đậu không thu áp

Ngà voi, cạo lấy phấn, bỏ vào cái chảo than sao vàng tán nhỏ mỗi lần uống 7,8 phân, trẻ lớn uống 1 đồng với nước sôi rất hay.

2. Kinh trị đậu đã quá kỳ không thu áp.

Xuyên sơn giáp, đốt tán bột, xa hương chút ít. Hòa với nước mà phết vào thì thu áp ngay.

3. Kinh trị nốt đậu lở loét đau đớn.

Bách hoa cao: mật ong, lấy lông cánh quạ chấm vào phết rất hay.

4. Kinh trị đậu giật loét không thu áp:

Vỏ ốc trắng ở tường đất lâu năm càng tốt, lấy về rửa sạch, đốt tán nhỏ rắc vào khô ngay.

5. Kinh trị nốt đậu loét dập chảy nước không ngớt.

- Kén dộ (tằm biển) tùy theo vết loét nhiều ít, lấy phèn chua tán nhỏ, nhét vào kén cho đầy, nướng trên miếng ngói cho khô, tán nhỏ rắc vào rất hay.

6. Kinh trị lúc đậu thu áp, nhiệt độc quá nhiều, hoặc gặp phong tà độc khí làm cho một nốt đậu dập loét ra:

- Tranh lợp nhà đã lâu năm lấy nhiều tán nhỏ đắp vào hoặc lở loét nhiều thì rắc khắp chiếu cho nằm 1 đêm thì khô mà đóng vảy tự rụng.

- Đậu đen nghiền thành bột rắc vào.

7. Kinh trị nốt đậu lở loét, thối sinh giòi.

- Lá chè già lấy lúc sau tiết sương giáng, Bạc hà. Hai thứ đều nhau, sắc đậm mà rửa, giòi sẽ chết. Hoặc trước đốt lá ngải cứu ra khói mà xông vào sau rửa mà tốt.

- Lá liễu non, rải lên chiếu cho nằm, giòi ra hết thì khỏi.

8. Thuốc tắm sâu khi đậu thu áp.

- Bạc hà, lá từ bi, lá hanh táo, lá bồ hòn, kinh giới, củ nghệ, lá mầm tưới, cùng nấu nước mà tắm.

- Sắn dây 1 nắm lớn sắc đậm, ngày thường tắm rất hay.

H - THUỐC DÙNG TRONG THỜI KỲ BONG VẢY.

Kinh trị đậu đóng vảy không bong thành vết bầm.

Rau sam giã lấy nước cốt chế với mỡ heo, mật ong đều nhau, cô thành cao thường thường phết vào, vải sẽ bong mà kéo da non.

I - THUỐC TRỊ CÁC TẠP BỆNH LÚC LÊN ĐẬU.

1. Kinh trị lên đậu, nôn khan vì hỏa độc ở dạ dày.

- Lá tre 30 lá, tim bấc 30 sợi. Nước 1 bát, sắc sôi uống ấm, thường uống rất hay.

2. Truyền trị lúc lên đậu có chứng đau vùng tim do độc công vào.

- Chỉ thiên (tiên hồ nam) rễ 3 lá, 1 nắm thái nhỏ, nước 1 bát, sắc còn phân nửa, chờ nguội hòa với bột. (sắn dây) 1 đồng cân mà uống thì yên.

3. Kinh trị lúc lên đậu có chứng sình bụng ăn không tiêu cho chứng khí không điều hòa.

- Hoắc hương, hương phụ mễ: 2 vị đều nhau, tán nhỏ, nấu nước sôi, để ấm uống 1,2 đồng là yên ngay.

4. Truyền trị lên đậu sinh đau họng.

- Lá mướp rửa sạch giã nhỏ cho vào tí muối, nhỏ vào trong họng thì khỏi.

- Cỏ nụ áo, lá xương rồng, cam thảo. Chế nước vào xấp xấp sắc sôi lên từ từ nhấp từng hớp 1 là khỏi. Thường ngày uống chút ít để phòng ngừa trước cũng tốt.

5. Truyền trị lúc lên đậu, khàn tiếng vì đờm táo.

- Rễ cây mơ 1 nắm, rửa sạch, tán nhỏ, nước 1 bát, sắc còn phân nửa từ từ nhấp uống tiếng sẽ trong lại.

6. Kinh trị lên đậu hư phiền, suyễn thở, tiểu tiện không thông.

- Tim bấc 1 nắm, mai ba ba 2 lạng nước, 1 thăng rưỡi sắc còn phân nửa chia làm 2 lần uống sẽ khỏi.

7. Truyền trị lúc lên đậu đi tả lị.

- Rau dừa nước vỏ cây vải hạt mã đề sao. Các vị đều nhau, sắc cho uống lúc đói thì hết.

- Mã đề cả lá và rễ, rau dừa nước, cỏ seo gà. đều nhau sắc uống. đi tả luôn thêm vỏ cây vải sao. đi lị ra máu thường thêm thuyết tảo căn và rễ cỏ tranh. Đi lị ra mũi thêm lá sen lụi,

8. Truyền trị lúc lên đậu vì nhiệt khí không lụi đi đái vàng, đỏ hoặc đi ra máu, đau nhức.

- Hạt mã đề rễ cỏ tranh, mộc thông, tim bấc, các vị đều nhau, sắc sôi vài dạo, dùng sừng tê ngưu mài vào mà uống rất hay.

9. Kinh trị lúc lên đậu phát ngứa .

- Xác ve sầu 21 con, bỏ mõm chân rửa sạch, cam thảo nướng, mỗi thứ bằng nhau, sắc uống khói ngay.

- Chè hương đốt cho lên khói, thường xông trong buồng người bệnh nằm rất hay.

- Củ ráy ngứa thái 5, 6 lát sắc lên hòa với tí mật, mỗi buổi sáng lấy lông chim chấm thuốc phết vào khỏi ngay, Khi phết kiêng dùng lông gà, vì hay động phong mà ngứa thêm.

- Hoa nhân trần, hạt kinh giới đều nhau tán nhỏ, dùng giấy cuộn làm mồi to bằng ngón tay, đốt xong chỗ ngứa này yên. Ngoài lấy lông ngỗng phết thuốc vào chỗ ngứa, cho đến khi khỏi thì thôi.

10. Truyền trị trẻ con lúc lên đậu nghiến răng.

- Răng người, răng heo, răng chó, mài với nước giếng mà uống rất hay.

K - THUỐC CHỮA TẠP BỆNH SAU KHI ĐẬU KHỎI.

1. Phương thuốc kinh nghiệm phòng độc chạy vào mắt.

- Hột cải trắng tán nhỏ, hòa với nước bôi vào lòng bàn chân sẽ dẫn độc xuống được không cho vào mắt rất hay.

2. Kinh trị sau khi đậu khỏi mờ mắt.

- Thiên hoa phấn, xác rắn. Hai vị đều nhau, rửa sạch, sao khô nghiền nhỏ lấy gan dê, mổ ra đổ thuốc vào dùng nước cơm nấu chín sắc ra ăn độ 10 ngày thì khỏi.

3. Truyền trị sau lúc mới khỏi mắt bị kéo mây.

- Rễ hoàng đằng thái nhỏ, nấu cách thủy ra nước đậu 1 bát, đem ra chờ bớt nóng cho máu lươn vào 3, 4 giọt, mài phèn chua vào chút ít, thường nhỏ vào mắt thì khỏi.

4. Kinh trị sau lúc đậu khỏi vì chạy nọc vào mắt mà kéo mây:

- Tổ bọ ngựa cây dâu nướng đem tán nhỏ, cho xạ hương vào chút ít, hòa với nước cơm mà uống, mỗi lần một cái hay lắm.

- Xác ve rửa sạch, bỏ đầu chân, hoa cúc trắng, hai vị đều nhau, mỗi lần dùng 2, 3 đồng, nước 1 bát sắc còn 6, 7 phân, hòa chút mật uống nóng là khỏi.

- Hạt màn tang tán nhỏ, lấy chút ít thổi vào lỗ mũi 5,3 lần là khỏi.

- Móng chân giò heo đốt tán nhỏ, nấu sôi chờ lắng xuống, gạn lấy nước trong rửa rất hay .

5. Kinh trị phát ban hoặc lên đậu mắt sưng màng, nửa năm trở lại thì có thể trị, lâu quá thì không thể trị.

- Móng đeo chân giò heo, cho vào bình đất, trét bùn kín đem nung, xác ve sầu bỏ chân, rửa sạch 1 lạng, linh dương giác cạo vỏ 1 phần. Cùng tán nhỏ, trẻ mỗi tuổi uống 1 đồng, 3 tuổi trở lên uống 3 đồng với nước nóng, ngày uống 3 lần rất hay.

6. Truyền trị đậu mới khỏi do phong nhiệt mà sinh nở.

- Gạo tẻ giã nhỏ thành bột mà xoa vào khô ngay.

- Cứt dê đốt tồn tính tán nhỏ, hòa dầu mè mà xức rất hay.

7. Kinh trị sau lúc lên đậu bị sang độc, lở loét không thu miêng được.

- Vỏ ốc vặn lấy ở vách đất lâu năm, rửa sạch, đốt tán nhỏ rắc vào.

- Hột quả vải mài với nước cho đặc như bùn, phơi khô, tán nhỏ mà đắp, hoặc mài với nước mà xức rất hay.

8. Kinh trị lên đậu khỏi rồi sinh ung độc.

- Xích tiểu đậu tán nhỏ lấy lòng trắng trứng gà hòa đều thường bôi vào sẽ tan.

- Đậu đen đậu xanh đậu đỏ đều bằng nhau tán nhỏ, hòa với giấm mà bôi vào sẽ khỏi.

9. Truyền trị trẻ con sau khi lên đậu, nọc độc kết thành đinh nhọt, lúc mới phát thì dùng:

- Cỏ nụ áo giã nát cho vào tí long não trộn cùng với lòng trắng trứng gà nặn thành bánh mà đắp, khô thì thay cá khác ba bốn lần là khỏi. rất nhanh.

- Dây kim ngân ,kim ngân hoa, ngưu tất. Các vị đều nhau, thái nhỏ sắc uống, bên ngoài dùng 3 thứ đậu đã nói ở trên mà đắ vào.

- Rau sam giã lấy nước cốt, cho mỡ heo vào phân nửa, cô thành cao mà dán hết ngay.

10. Truyền trị sau khi lên đậu mới khỏi, không lở không ngứa không sưng không đau, bổng chốc tay chân co quắp khó duỗi.

- Áo hạt bàm bàm ( bỏ nhân lấy vỏ) mài với nước cho đặc lại lấy cỏ mực nghiền nhỏ hòa vào, dùng lông gà mà phết vào chỗ co quắp, ngày phết 10 lần, dần dần sẽ duỗi ra được, có sừng tê giác mài vào cũng hay.

- Hành sắc cho uống cũng khỏi.

11. Truyền trị trẻ con bỗng nhiên trên mình nổi mụn bọng nước.

- Cõ mực nát 1 nắm rửa sạch, nước 1 bát ,sắc còn phân nửa, uống 3 hợp lại lấy nước ấy bôi xoa vào, sẽ khô vào tróc hết.

L - Sởi ( trái đỏ)

Sởi thì nốt mọc lên như hạt mè lan thành từng mảnh, còn đậu thì nốt mọc lên như hạt đậu làn thành từng hạt, đều là tiếng tượng hình. Hai bệnh ấy đều là do 1 căn nguyên là thái độc, nhưng đậu thì phát ra ở ngũ tạng, tạng thuộc âm, chủ huyết, nên đầu có hình mờ có nốt, chứng có hàn có nhiệt. Còn sỡi thì phát ra ở lục phủ, phủ thuộc dương, chủ khí, nên sởi có hình mà không thành mủ, chỉ có chứng nhiệt mà không có chứng hàn.

Chứng phát ra đã khác thì cách chữa cũng khác nhau; cách chữa đậu phải cũng cố bên trọng phải dùng thuốc bổ, chữa sởi không củng cố bên trong nen chỉ phát tán, chỉ có lúc đầu mới phát thì có thể phát tán là điểm hơi giống nhau; đến khi đã mọc ra thì đậu nên bổ khí để sinh huyết, còn sởi bên bổ âm để ất bớt dương đó là nguyên tắc chính.

Lại lúc đầu sởi mọc nhiều giống ngoại cảm. Nhưng sởi hì ho chảy mũi sổ mũi, chảy nước dãi trong, mí mắt hơi sưng, nước mắt chảy ràn rụa, mắt mặt hơi phù, 3 má đỏ hồng lợm mửa, ọe khan. Hễ thấy chứng trạng này nên tránh gió rét cẩn thận, đừng cho ăn đồ tanh cay, dùng thuốc tán biết cho da dẻ thớ thịt mở ra thì độc sởi để ra.

1. Kinh trị sởi đã mọc mà đại tiện đi lỏng.

Hạt mã đề sao qua sắc uống, nếu đái không thông, thì gia mộc thông.

2. Kinh trị sởi đã mọc mà sốt không hạ, ho không bớt.

- Thiên môn đông bỏ lõi và vỏ. Thiên hoa phấn, tang bạch bì (tẩm mật sao) tía tô 4 vị đều nhau, cam thảo 1 ít. Cùng sắc uống sẽ khỏi.

- Kinh giới, địa cốt bì, vỏ rễ dâu, lá xương xông, chua me đất, các vị đều nhau, sắc uống ấm, như đại tiện lỏng thì bỏ chua me đất.

3. Kinh trị thời tiết không lành hay phát ra chứng sởi ban đầu thì mình nóng nhức đầu ho sổ mũi, nên uống thuốc này, nếu cảm thấy phong tà thì nhanh nhiệt tán tà, nếu phát sởi thì giảm độc sơ thông nhẹ.

- Bột chàm 1 muỗng hòa với nước mới múc mà uống.

- Các căn 1 phân, tía tô 1 phần, cam thảo nửa phân, hành 3 củ, sắc uống nóng.

4. Kinh trị phát sốt 6, 7 ngày, sởi mọc ra không tốt, hoặc mọc rồi lại lặn là do lỗ chân lông bít kín hoặc phong hàn ngoại cảm độc công vào trong làm cho thổ tả nóng hoảng.

- Lá liễu phơi khô sao tán nhỏ, mỗi lần dùng 1, 2 đồng, lấy rễ tranh rửa sắc nước làm thang mà uống. Ngoài dùng 1 nắm rau mùi (ngò rí) thái nhỏ, sắc với rượu cho sôi, nhấc xuống chờ nguội dần, lấy vỏ cây gai vỏ mềm chấm vào nước xoa đầu mặt chân tay, sởi mọc được thì yên.

Kinh trị sởi đã mọc mà sốt chưa giải, phởi nóng như đốt, dạ dày khô ráo, làm cho phiền khát uống nước nhiều.

- Mạch môn đông bỏ lõi củ sắn dây, thiên hoa phấn, hạt dành dành (ngâm đồng tiện sao đen). Mỗi vị một đồng lá tre 10 lá, sắc uống thì khỏi, nếu có tê giác mài vào càng hay.

- Cây hành sắc uống thì khỏi.

6. Kinh trị sởi đã mọc mà sinh ỉa chảy.

- Hột mã đề sao qua sắc uống. Nếu bí đái thì thêm mộc thông.

- Hạt mã đề, rau dừa nước bằng nhau sắc uống.

7. Kinh trị sởi đã mọc mà vẫn sốt nóng ho không dứt.

- Thiên môn đông( bỏ võ, lõi ), thiên hoa phấn, vỏ rễ dâu ( tẩm mật sao ), tía tô, các vị bằng nhau. Cam thảo 1 ít sắc uống.

- Kinh giới, Địa cốt bì, vỏ rễ dâu, lá xương sông, chưa me đất, bằng nhau sắc uống lúc thuốc còn nóng. Nếu đi ỉa chảy thì bỏ bớt chua me đất.

Các bài viết liên quan